مطالب مرتبط با کلیدواژه

حکمت


۲۸۱.

مقارنه وتحليل في الحِكم المشتركه بين نهج البلاغه وحكم العطائيه من منظور علم الأصوات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه السادس ربیع و صیف ۱۴۰۲ (۱۴۴۳ق) العدد ۲ (المتوالی ۱۲) 57 - 70

کلیدواژه‌ها: نهج البلاغه آوا شناسی بلاغت حکمت حکم العطائیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۶۶
نهج البلاغه و حکم العطائیه دو کتاب تاثیر گذار نزد بزرگان اهل ادب هستند تا جائی که توجه بسیاری از اندیشمندان را به خود جلب نموده و بسیاری از نویسندگان جهت ارتقاء ارزش ادبی ومعنوی آثار خود سخنان حکمت آمیز این دو کتاب را در لابه لای نوشته های خود گنجانده اند؛ چرا که صاحبان این دو اثر یعنی امام علی(ع) و ابن عطاء الله اسکندری، سخنان خود را از سوئی آکنده از مفاهیم ارزنده اخلاقی و تربیتی نموده و از سوی دیگر گفتار خود را در قالبهای زیبای بلاغی وزبانی ریخته تا جذابیت وبداعت آنها دوچندان گردد، موسیقی آوائی حکم این دو کتاب به گونه ای است که افزون بر گوشنوازی، جلب اذهان و افکار مخاطبان، امکان اس تنباط معانی و مفاهیم حکمتها را به شکل بسیار زیبائی فراهم کنند هدف این نوشتار آن بود تا با تحلیل برخی از مولفه های آواشناسی در این دو کتاب، ارتباط اصوات پربسامد بر معنا و زیبا بخشی دیگر جنبه های بلاغی در هر دو اثر نشان داده شود که البته با بررسی و مقایسه ی پاره ای از حکم این دو کتاب می توان دریافت که گرچه در هردو بکارگیری جهات آواشناسی یاد شده به ویژه ارتباط آوای الفاظ و معنا، زیبائی و ملاحت کلام دو چندان گردیده است
۲۸۲.

بررسی ادله وجوب تبعیت از خدا

نویسنده:
منبع: معارف حکمی جامعه سال ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵ 125 - 156

کلیدواژه‌ها: وجوب تبعیت حقِ طاعت ضرورت بالقیاس حکمت مالکیت شکر مُنعم حق و تکلیف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۶۶
حقّ، به معنای «اختیار، امتیاز و سلطه کسی بر شخص یا چیزی» به کار می رود و معنای اینکه خدا حقِّ طاعت دارد این است که وقتی طاعت الهی را با غایاتش مقایسه می کنیم، می توان عقلاً نوعی شایستگی انحصاری از آن انتزاع کرد و برای رسیدن به آن غایات، اطاعت الهی ضرورت می یابد و ما از آن، تعبیر به «وجوب تبعیّت» می کنیم. ما برای پذیرش حقِّ طاعت و وجوب تبعیّت، باید صفاتی را در خدای متعال لحاظ کنیم؛ صفاتی از قبیل علم، قدرت، عنایت و ولایت الهی. تبیین اندیشمندان از این مقوله متفاوت بوده که برخی از آنها را می توان پذیرفت و برخی دیگر قابل نقدند.
۲۸۳.

نقش حکمت اعتداد در حکم عده افراد بدون رحم

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی زنان و خانواده سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۰ 9 - 26

کلیدواژه‌ها: نقش حکمت عده افراد بدون رحم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۵۶
دین اسلام از آخرین ادیان آسمانی و نجات دهنده جامعه بشریت است. این دین بزرگ ترین خدمت را به همه جهانیان کرده به ویژه به زنانی که قبل از اسلام در رنج به سر می بردند. اسلام با وضع قوانین و احکام عادلانه، مظلومیت و محرومیت زنان را پایان داد. احکام مربوط به عده زنان در قوانین اسلامی متناسب با کرامت و ارزش انسانی زنان وضع و تشریع شده است. این تکلیف (عده) آثار فقهی و حقوقی فراوانی به دنبال دارد و گستره آن بسیاری از زنان جامعه را شامل می شود. شناخت دقیق این مسئله و تشخیص محدوده زمانی آن نسبت به حالات و وضعیت های مختلف زنان اهمیت بسزایی دارد به ویژه اینکه امروزه با پیشرفت دانش پزشکی و امکان اخراج رحم، مسائل و سؤالات جدیدی در این مورد مطرح می شود. هدف نوشتار حاضر که بااستفاده از منابع معتبر فقهی-کتابخانه ای و با روش توصیفی گردآوری شده بررسی نقش حکمت اعتداد در حکم عده افراد بدون رحم است. براساس نوشتار حاضر در کلمات فقهای امامیه اشاراتی وجود دارد مبنی بر اینکه ملاک عدم عده بر خردسالان و کهن سالان (یائسه)، عدم امکان باروری یا آگاهی یافتن از تهی بودن رحم از حمل است. این معیار در فرض مورد بحث نیز وجود دارد. نتیجه اینکه عده بر زنان فاقد رحم واجب نیست.  
۲۸۴.

جایگاه زیبایی شناسی و هنر حِکْمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهپویه حکمت هنر دوره ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۵) 15 - 26

کلیدواژه‌ها: هنر حکمت هنر حِکْمی زیبایی حکمرانی حِکمی نظام انقلابی گام دوم انقلاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۶۳
زیبایی گاهی از سنخ احساس و گاهی از سنخ ادراکِ لذت و خوشایندی و رضایت درونی است که در هر مرتبه از مراتب انسانی، به صورت فطری بروز و ظهور پیدا کرده و می کند. زیبایی انسان به نسبت تشابه و تقرب او به حق تعالی بستگی دارد که با حکمت یعنی با پرورش عقل به وسیله علم صائب و عمل صالح و حاکم کردن عقل بر وهم و خیال و بدن به دست می آید و نتیجه آن برخورداری از تندرستی در مرتبه بدن، زیبایی و هنر در مرتبه خیال، فضائل اخلاقی در مرتبه وهم و راه یابی به باطن عالَم در مرتبه عقل و فراتر از آن است. پیوند حکمت با علم و هنر به معنای آن است که عالِم و هنرمند، دانش، بینش، انگیزش، گرایش، منش، روش و کنشِ خود را بر اساس حکمت بیاراید. نظریه نظام انقلابی که در بیانیه گام دوم انقلاب مطرح شده و دارای سه رکنِ خودسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی است بر اساس شعارهای جهانی و فطری انقلاب اسلامی، یعنی برگرفته از حکمت حاصل خواهد شد و با توجه به تأثیرپذیری عموم مردم از امور خیالی، هنر حِکْمی در جهت دهی مردم جامعه به سمت سه رکن یادشده از اهمیت و نقش بی بدیلی برخوردار است و به منظور دستیابی به این امر، ضرورت ایجاد حکمرانی حِکْمی بیش از پیش آشکار می شود.
۲۸۵.

تحلیل شناختی از بازنمایی حکمت سوره لقمان در مستندهای شهید مرتضی آوینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهپویه حکمت هنر دوره ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۵) 39 - 51

کلیدواژه‌ها: حکمت روایت فتح بازنمایی تحلیل شناختی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۶۱
بازآفرینی مضامین قرآنی در آثار هنری از دیرباز دغدغه خاطر هنرمند مسلمان بوده است که در قالب های گوناگون هنری به منصه ظهور رسیده است. ورود به عصر مدرنیته و تفاوت ماهوی هنرهای مدرن مانند سینما دستیابی به این دغدغه را با دشواری مواجه ساخت. نحوه بیان مضامین والای حکمی و به تصویر کشیدن آن در قاب محدود تصویر با چالش های بسیاری مواجه است. شهید سید مرتضی آوینی با برخورداری از نفس تربیت شده در ساختار اسلام ناب در مستندهای روایت فتح تلاش کرد تا تحقق مضامین غیبی قرآنی را در لایه اول در رزمندگان و لایه دوم به مخاطبان مستندها نشان بدهد. در این پژوهش سعی بر آن بوده است با تبیین مولفه های حکمت به عنوان مضمون محوری در سوره لقمان، بازنمایی آن در مجموعه اول روایت فتح ردیابی شود. روش تحلیل محتوای کیفی و تجزیه و تحلیل شناختی با کمک نرم افزار مکس کیودا، برای دستیابی به این منظور انتخاب شد. نتایج حاصل از تحلیل داده ها گویای این امر است که روایت فتح در بازنمایی مضمونی حکمت ازشاخص های دقیقی برخوردار است. این بازنمای از طریق هماهنگی مولفه های شناختی و ادراکی انسان و ویژگی های تکنیکی به کار رفته در مجموعه اول روایت فتح به تصویر کشیده شده است و نشانگر انطباق نفس فیلم ساز بر حقیقت پدیده بیرونی در جبهه و گفتمان غالب انقلاب اسلامی می باشد.
۲۸۶.

رهیافتی نو بر تطبیق «حکمت»، «موعظیه حسنه» و «جدال احسن» در آییه 125 نحل، بر صناعات منطقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۰ 5 - 28

کلیدواژه‌ها: دعوت حکمت برهان موعظیه حسنه خطابه جدال احسن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱ تعداد دانلود : ۷۵
بر اساس آییه ۱۲۵ سوریه نحل شیوه های دعوت قرآنی به دین، «حکمت»، «موعظیه حسنه» و «جدال احسن» است. برخی مفسران و منطق دانان، شیوه های مذکور را بر برهان، خطابه و جدل منطقی تطبیق نموده اند، لذا شایسته است نسبتِ شیوه های دعوت در قرآن و صناعت های منطقی بررسی گردد. تأمل در معنای لغوی و استعمالات قرآنیِ طرق سه گانیه دعوت به دین در آییه ۱۲۵ سوریه نحل، بیانگر آن است که این شیوه ها الزاماً منطبق بر صناعات منطقی نیستند. میان حکمت قرآنی و برهان منطقی از جهات مختلفی تفاوت وجود دارد. حکمت در لسان قرآن از نظر منشأ، طریق وصول به آن، گستریه کاربرد، دامنیه نتیجه و تأثیر در انسان، با برهان مصطلح منطقی متفاوت است. موعظیه حسنه نیز به جهت مقدمات و مبادی تشکیل دهنده، هدف و کیفیت اثربخشی آن با خطابیه منطقی اختلاف دارد. همچنین جدال احسن در فرهنگ قرآن علاوه بر اختلاف در مقدمات از جهت حق بودن یا نبودن، در انگیزه و غرض به کار گیری نیز با جدل منطقی متفاوت است.
۲۸۷.

نقش گفت و گو در اصلاح اجتماعی از منظر قرآ ن و احادیث

نویسنده:
منبع: کاوشی در معرفت اجتماعی سال ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ 94-129

کلیدواژه‌ها: گفت وگو اصلاح اجتماعی اصول قرآنی اصول حدیثی جدال احسن حکمت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵ تعداد دانلود : ۷۷
گفت وگو به عنوان یک ابزار ارتباطی کلیدی در جوامع انسانی، نقشی اساسی در تقویت همبستگی اجتماعی و حل تعارضات ایفا می کند. این پژوهش به تحلیل تطبیقی اصول قرآنی و حدیثی در زمینه گفت وگو و تعاملات اجتماعی پرداخته و آن ها را با دیدگاه های معاصر مقایسه می کند. اصول قرآنی مانند «مجادله احسن»، «عدالت و انصاف»، «گفت وگوی آزاد»، «پرهیز از جدال بی فایده» و «صداقت»، به ویژه در آیات قرآن مانند آیه 125 سوره نحل و آیه 44 سوره طه، بر استفاده از حکمت، موعظه حسنه و نرم خویی تأکید دارند. همچنین اصول حدیثی چون «صداقت»، «احترام به کرامت انسانی» و «رعایت ادب و نرم خویی» به عنوان راهکارهایی برای برقراری روابط انسانی سالم در مواجهه با چالش های اجتماعی معرفی شده اند.در این تحلیل، این اصول با دیدگاه های معاصر مانند نظریه های «گفت وگوی میان فرهنگی»، «مدیریت تعارض»، «نظریه های اخلاقی مدرن» و «حقوق بشر» تطبیق داده شده اند. نتایج نشان می دهد که آموزه های قرآنی و حدیثی به ویژه در زمینه حل تعارضات، تقویت همبستگی اجتماعی و بهبود روابط بین فرهنگی، در دنیای معاصر کاربردهای عملی قابل توجهی دارند. این پژوهش به ویژه بر اهمیت «گفت وگو بر مبنای علم و آگاهی» و «گفت وگوی حکیمانه» به عنوان ابزارهای کارآمد در مواجهه با چالش های اجتماعی و فرهنگی تأکید دارد. از این رو، آموزه های اسلامی می توانند به عنوان راهبردهای عملی برای اصلاح اجتماعی، ارتقای روابط بین المللی و بهبود کیفیت تعاملات انسانی به کار روند.
۲۸۸.

بررسی عوامل مؤثر بر توسعه سازمان های ورزشی حکمت محور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی دوره ۷ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵ ۱۱۹-۱۰۷

کلیدواژه‌ها: ارزش حکمت رهبری فرهنگی محیطی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸ تعداد دانلود : ۴۵
تحقیق حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر توسعه سازمان های ورزشی حکمت محور طراحی و اجرا شد. روش تحقیق حاضر از نوع پیمایشی بود. تحقیق حاضر در دو بخش شناسایی عوامل مؤثر و اولویت بندی عوامل مؤثر طراحی شد. در بخش اول جامعه آماری شامل استادان دانشگاهی، دانشجویان دکتری و مدیران و کارشناسان وزارت ورزش و جوانان بودند که به صورت انتخاب در دسترس 200 نفر از آنان به عنوان نمونه تحقیق مشخص شدند. همچنین در بخش دوم جامعه آماری شامل خبرگان آگاه در حوزه حکمت محوری در ورزش بودند که به صورت انتخاب گلوله برفی تعداد 17 نفر به عنوان نمونه تحقیق مشخص شدند. ابزار تحقیق حاضر در بخش اول شامل پرسشنامه محقق ساخته ای بود. در تحقیق حاضر از روش های آماری تحلیل عاملی اکتشافی و روش AHP گروهی استفاده شد. کلیه روند تجزیه وتحلیل داده های تحقیق حاضر در نرم افزارهای spss و Super Decisions انجام گرفت. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که 5 عامل (فرهنگی، انسانی، رهبری، محیطی و چشم انداز) حدود 75 درصد از واریانس های توسعه حکمت محوری را تبیین کردند. نتایج رتبه بندی نشان داد که عوامل رهبری با نمره نرمال 318/0 مهم ترین عامل در مسیر ایجاد سازمان های ورزشی حکمت محور است. با این توجه بهبود حکمت محوری در سازمان های ورزشی بستگی زیادی به رهبری و شاخص های مرتبط با آن دارد که سبب ایجاد شرایط جهت بهبود حکمت محوری در سازمان های ورزشی می شود.
۲۸۹.

بررسی تطبیقی ساحت های حکمت عملی و جایگاه خانواده در آن

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی تاریخ و فرهنگ اسلامی سال ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 57 - 80

کلیدواژه‌ها: حکمت حکمت عملی جایگاه خانواده خانواده تدبیرمنزل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸ تعداد دانلود : ۳۸
هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی ساحت های حکمت عملی با محوریت جایگاه خانواده در آن است. پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای و به صورت توصیفی – تحلیلی صورت گرفته است. بر اساس یافته های تحقیق سه ساحت فردی، خانوادگی و اجتماعی موجود در ساختار تعریف شده ی حکمت عملی نشان دهنده وجود هویتی مستقل برای خانواده می باشد که امروزه از این هویت و استقلال، جایگاهی تعریف شده مشاهده نمی گردد. نوآوری پژوهش حاضر در بررسی تطبیقی حکمت عملی با عنوان نمودن اخلاق فردی، تدبیرمنزل و سیاست مدن در کنار یکدیگر برای زندگی امروزی است که حتی برتر بودن و اولویت داشتن تدبیرمنزل و ساحت خانوادگی را مطرح می نماید ؛ امروزه این ساحت و جایگاه در تداخل با امور فردی و اجتماعی معنا می باید و نمی توان خانواده را بدون در نظر گرفتن امور فردی و اجتماعی در نظر گرفت در حالی که گذشته ی این مولفه دارای مفهوم و کارکردی مستقل بوده و به عنوان ساحت خانواده مورد توجه قرار می گرفته است که قابلیت برگشت به این تفکر وجود دارد.
۲۹۰.

امکان مدیریت آموزشی ایرانی: گذار از اقتباس مدیریتی به حکمت ایرانی

نویسنده:
منبع: دانش پژوهی در رهبری و مدیریت آموزشی سال اول زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳ ۱۱۲-۹۹

کلیدواژه‌ها: مدیریت آموزشی مدیریت آموزشی ایرانی حکمت حکمت ایرانی علم بومی مدیریت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸ تعداد دانلود : ۱۸
این جستار به نقد رویکردهای جاری در مدیریت آموزشی ایران پرداخته و نشان می دهد که این حوزه، تحت تأثیر تقلیدهای صرف از الگوهای وارداتی، هویت معرفتی و فرهنگی خود را از دست داده است. مدیریت آموزشی در ایران، به جای نگاه به میراث عمیق حکمت ایرانی که تربیت را فرآیندی وجودی و معنوی می داند در چارچوب های مکانیکی و کارکردگرایانه قرار گرفته که از درک نیازهای فرهنگی جامعه ایرانی ناتوان است. جستار یادشده بر ضرورت تلفیق خلاقانه میان حکمت ایرانی و دانش جهانی تأکید داشته و استدلال می کند که تنها از این طریق می توان نظامی مدیریتی ایجاد کرد که هم ریشه در ارزش های فرهنگی و فلسفی ایران داشته باشد و هم در تعامل مؤثر با دانش معاصر جهان، انسان هایی خلاق، نقاد و حکیم تربیت کند. جستار با گشودن چشم اندازی نو، نشان می دهد که میان دانش ابزاری و حکمت می باید پیوندی سازنده ایجاد شود. در عین حال، به این پرسش حیاتی می پردازد که چگونه می توان نظام مدیریتی ای طراحی کرد که در عین حفظ هویت ملی، با جهان تعامل پویا برقرار کند؟ پیام اصلی جستار این است که عبور از بحران های کنونی مدیریت آموزشی ایران تنها در گرو بازآفرینی مسیر گفت وگویی میان علم و حکمت است؛ گفت وگویی که نظام آموزش و پرورش ایران را به بستری برای معنا، نوآوری و تعالی تبدیل می کند.
۲۹۱.

بررسی مضامین حکمی و تعلیمی در دیوان زیب مگسی در قیاس مضامین دیگر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادبیات تعلیمی سال ۱۶ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۶۳ 59 - 86

کلیدواژه‌ها: زیب مگسی معنا اخلاق معنویت حکمت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱ تعداد دانلود : ۲۹
میرگل محمدخان زیب مگسی از شعرای توانمند و صاحب اندیشه بلوچستان پاکستان است که غالب اشعار وی به تقلید از شاعران کلاسیک ایرانی سروده شده است و در برگیرنده اندیشه های اخلاقی ،تعلیمی ،غنایی و عرفانی است. آنچه به کلام زیب مگسی انسجام بخشیده، انتخاب معانی مناسب و موفق در موضوعات و موقعیت های متفاوت است. هدف از پژوهش پیش رو آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای ذهن و معنا در اشعار میرگل محمد زیب مگسی با استفاده از آمار و نمودار به صورت علمی مورد بررسی قرار بگیرد. براساس بررسی های صورت گرفته شاعر ضمن این که در سرایش اشعار خود به ساختار و صنایع مختلف شعری توجه بسیاری داشته و نوآوری هایی در بحور عروضی و طبع آزمایی هایی در انواع شیوه های شعری از خود نشان داده نه تنها از اندیشه و معنا غافل نبوده بلکه به صورت ظریفی به مفاهیم شعری توجه نشان داده است.در دیوان های وی مضامین تربیتی و اخلاقی بسامد بسیاری دارد و سایر مضامین رایج در شعر وی شامل عناصر عرفانی، عاشقانه، مذهبی، حکمی، پند و اندرز، مدح و ستایش و منقبت به چشم می خورد که حاصل غور و مداقّه وی در دیوان های شعری بزرگان ادب فارسی است. در مقایسه کلی، مضامین اخلاقی حدود 49 درصد اشعار را تشکیل می دهد. پس از مضامین عاشقانه 22 درصد، مضامین حکمی 13 درصد، مضامین عرفانی 9درصد و مضامین دینی 7 درصد مضامین را دارا هستند.
۲۹۲.

ارزش ها و ضدارزش ها در حکمت های نهج البلاغه امیرالمومنین(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال ۱۵ تابستان ۱۴۰۴ شماره ۴ (پیاپی ۶۰) 5 - 18

کلیدواژه‌ها: حکمت نهج البلاغه ارزش ها ضدّارزش ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹ تعداد دانلود : ۲۹
در قلمروی جهان اسلام، شاهکارهای دینی و تعالیم معنوی کم نظیری خلق شده که یکی از آن ها نهج البلاغه امام علی (ع) است که پس از کتاب مقدس قرآن کریم، بالاترین و عمیق ترین الفاظ و معانی و حکمت ها را شامل می شود. آخرین بخش از این کتاب ارزشمند، کلمات قصار یا حکمت های نهج البلاغه است، در این نوشتار کوشیده ایم با بهره گیری از روش تحلیلی، ارزش ها و ضدارزش ها را معرفی و مورد کنکاش قرار بدهیم؛ اصولی مانند: عدالت، حق طلبی، رعایت انصاف، مساوات، اعتدال و میانه روی، قناعت، اهمیت نماز، اهمیت علم، تقوا، مشورت، بخشش، تواضع، یاد مرگ و ... از مهمترین ارزش ها و مواردی چون: عجب و خودپسندی، ظلم، بخل، تندخویی، طمع، غصه دنیا را خوردن، لجاجت، ستیزه با حق، ناامیدی، دوستی با نادان، دوستی با بخیل، شهوت و ... از جمله ضدارزش ها در میان حکمت های نهج البلاغه به شمار می آیند.
۲۹۳.

نظر و عمل به مثابه مقوّم "حکمت" در جدال تاریخی ابن تیمیه و ابوالحسن عامری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال ۲۵ تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۵۳) 97 - 120

کلیدواژه‌ها: نظر عمل حکمت فلسفه اسلامی فلسفه یونانی ابوالحسن عامری ابن تیمیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۲۱
متفکران اسلامی در مورد اشتمال مفهوم حکمت بر "علم" و "عمل" به جدال پرداخته اند. در این میان، ابن-تیمیه از دیدگاه عامری در این خصوص انتقاد نموده، عقیده دارد نسبت دانش معقول و دین، از قاعده ای تبعیت نمی کند و عقل گرایان و ازجمله عامری، سعی در انتساب اقوالشان به شرایع الهی دارند. همچنین وی، خاستگاه نظام مفهومی فلاسفه از جمله عامری را در خصوص "حکمت" غیر از اسلام می داند. در ارزیابی این انتقادات باید گفت اولاً ابن تیمیه تنگ بینانه و غیرمنصفانه با آراء متفکران روبرو می شود و ثانیاً نقش عامری، صرفاً انتقال مفاهیم فلسفی یونانی به فضای اسلامی نیست؛ بلکه وی مفاهیم فلسفی را به دین عرضه می کند. همین طور عامری در موارد متعددی، عمل را به عنوانِ اصلِ محوری در علم مطرح نموده، لازمه ی عملی را برای علم ضروری می داند. وی علم را مبدأ عمل، و عمل را مرحله پایانیِ علم می داند و یا عمل را تمام و کمال علم معرفی می کند. .
۲۹۴.

مقایسه دو مدل «ژورنالیسم» و «دعوت» به مثابه دکترین عمومی سازی علم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهپویه ارتباطات و فرهنگ دوره ۵ تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 27 - 40

کلیدواژه‌ها: ژورنالیسم دعوت حکمت عمومی سازی علم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹ تعداد دانلود : ۱۹
«عمومی سازی علم» فرایندی است که در طی آن، تولیدات جامعه علمی به سمع و نظر مخاطبان غیرعلمی رسیده و آنها را نیز از آخرین دستاوردهای اندیشه ای بشر، مطلع می سازد. دغدغه عمومی سازی در وهله اول منوط به معنای علم و رابطه آن با فرهنگ و در قدم دوم منوط به غایتی است که برای علم در نظر گرفته می شود و متولیان نهاد علم، تکفل آن را بر عهده می گیرند. در قدم بعدی نیز مبتنی بر دکترین و مدل رسانه ای است که اصحاب علم قصد دارند در قالب آن به امر عمومی سازی بپردازند. براین اساس می توان مدل های مختلفی برای عمومی سازی ذکر کرد؛ در جهان غرب این امر در قالب مدل «ژورنالیسم» صورت گرفته که ناظر به یک روش فنّاورانه برای توزیع و مدیریت شناختی دانش در سطح عمومی جامعه است. در جهان اسلام اما به دلیل ترادف علم با حکمت، مدل «دعوت» به عنوان دکترین عمومی سازی علم معرفی می شود که الگوی آرمانی در آن، بر هدایت و خیرخواهی نسبت به مخاطبان اصرار می ورزد. یافته های مقاله حاضر نشان می دهد که با انجام تطبیقی نامتوازن می توان تفاوت های مبنایی و روشی مدل «دعوت حکمی» و مدل «ژورنالیسم علمی» را در چهار ساحت «الگوی ارتباطی»، «محتوا»، «هدف ارتباط» و «مخاطب» تبیین نمود. امروزه توجه به این تفاوت ها، بایدها و نبایدهای متفاوتی را پیش روی اندیشمندان فعال در شبکه های اجتماعی می گذارد.
۲۹۵.

نقش بینامتنی حکمت های امام علی(ع) در ساختار ادبی و تعلیمی قابوس نامه بر اساس نظریه ژرار ژُنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 289-319

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) حکمت قابوس نامه ژرار ژنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹ تعداد دانلود : ۲۰
آموزه های حکیمانه امام علی(ع) همواره در ادبیات فارسی مورد استفاده شاعران و نویسندگان بوده است. عنصرالمعالی نیز با اتّکا به دانش گسترده خود از فرهنگ و تمدّن اقوام مختلف و آبشخورهای دینی، مجموعه ای بسیار غنی از امثال و حکم، بویژه حکمت های علوی را به تناسب موضوعات و ابواب قابوس نامه، به زبانی ساده و جذّاب استفاده کرده است. همین تنوّع فکری، فرهنگی و ادبی به همراه صمیمیّت فروتنانه نویسنده کتاب، از دلایل اقبال اقشار و اقوام مختلف به این کتاب بوده است. اشتمال بر امثال و حکم و تمثیلات به عنوان بخشی از پیکره زبانی، فرهنگی، تمدّنی و دانش دایره المعارفی مخاطب، ارزش ادبی بالا و کثرت مخاطبان را برای کتاب قابوس نامه درپی داشته است. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی به مطالعه قابوس نامه در پرتو آموزه های تربیتی امام علی(ع) و نظریّه ژرار ژنت پرداخته، به این نتیجه رسیده است که کاربستِ آموزه های جهانشمول آن حضرت به دلیل حیثیّت والای فرمی و محتوایی، جنبه اقناعی و ترغیبی بالایی را برای قابوس نامه به ارمغان آورده است. بسامد بالای موضوعاتی چون عدالت، سیاست، اقتصاد، برنامه ریزی، رعایت ارزش ها و حقوق انسانی نشانگر تأثیر ابعاد گسترده آموزه های آن حضرت در تکوین دیدگاه ادبی-تعلیمی عنصرالمعالی به طریق بینامتنیّت است. جامعیّت موضوعی، مضمونی و تربیتی قابوس نامه نیز متأثّر از جامعیّت آموزه های امام علی(ع) است.
۲۹۶.

معنای حکمت و اقسام آن

نویسنده:
منبع: مطالعات اخلاقی سال اول بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ 51 - 72

کلیدواژه‌ها: اخلاق اخلاق اسلامی حکمت حکمت عملی دانش فلسفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹ تعداد دانلود : ۱۱
در این مقاله با اشاره به معانی مختلف حکمت مانند جمع میان علم و عمل، به معنای اصطلاحی آن که «دانش فلسفی » است پرداخته ایم. «حکمت عملی» به عنوان جزئی از این دانش فلسفی، ماهیت اکتشافی دارد و دلالتی بر التزام اخلاقی ندارد. ممکن است کسی حکیم عملی به این معنا باشد، ولی حیات اخلاقی نداشته باشد. معنای حکمت عملی در نظر فیلسوفان مختلف توضیح داده شده است و سپس با توجه به بیان برخی از فیلسوفان مسلمان که حکمت نظری را مربوط به «هست ها» و حکمت عملی را مربوط به «باید ها» می دانند، به امکان تفسیر آن در پرتو مسئلهٔ «باید و هست» هیوم پرداخته شده است. این امکان رد شده و بر ماهیت شناختیِ اخلاق تأکید شده است. در پایان نسبت «عقل عملی» به  مثابه یک قوّهٔ ادراکی و «حکمت عملی» به  مثابه یک دانش فلسفی بررسی شده است تا این اشتباه که این حکمت عملی لزوماً نتیجه «عقل عملی» است رفع شود.
۲۹۷.

ضرب المثل های عربی فصیح: مفهوم و ویژگی ها

نویسنده:
منبع: نثرپژوهی عربی دوره ۲ تابستان ۱۴۰۴ شماره ۳ 54 - 70

کلیدواژه‌ها: ضرب المثل عربی زبان و ادبیات عامیانه حکمت پند و اندرز ایجاز گیرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۱۱
ضرب المثل ها به عنوان یکی از اجزای کلیدی و جذاب ادبیات عامیانه در زبان عربی، نقش بسزایی در انتقال تجربیات و حکمت های نسل های گذشته ایفا می کنند. این مقاله به بررسی مفهوم و ویژگی های ضرب المثل ها عربی پرداخته و جلوه های ادبی، فرهنگی و اجتماعی آن ها را مورد تحلیل قرار می دهد. با توجه به اهمیت این جملات در ارتباطات روزمره، ضرورت پژوهش در این زمینه به دلیل نادیده گرفته شدن گنجینه های فرهنگی و زبانی احساس می شود. بنابراین، این تحقیق برآن است تا ضمن اشاره به ویژگی های خاص ضرب المثل ها، ابعاد مختلف آنها را در زبان عربی بررسی کند. این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی، به جمع آوری و تحلیل داده ها از منابع معتبر پرداخته و به شفاف سازی برخی از جنبه های پنهان در ضرب المثل ها کمک می کند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که ضرب المثل های عربی اغلب کوتاه و مختصر، وزین و سنگین و پر مغز و پر معنا، نغز و زیبا، پر قدرت، موثر و گیرا بوده و در موقعیت های مختلف می تواند به عنوان چراغ راه و راهنمای هر انسانی مورد استفاده قرار گیرند. ضرب المثل های عربی به عنوان ابزاری مؤثر در انتقال ارزش های اجتماعی کارکرد دارند و می توانند به نسل های آینده راهنمایی های اخلاقی ارزشمندی ارائه دهند. یافته ها نشان می دهد که ضرب المثل ها نه تنها فضیلت های اخلاقی را ترویج می دهند، بلکه با استفاده از زبان ساده و آهنگین، قابلیت ماندگاری و فراموش نشدن را در ذهن افراد دارند. همچنین، مفهوم سازی هایی که در این جملات وجود دارد، به راحتی می تواند در موقعیت های مختلف زندگی کاربردی باشد و از این رو، روش ارزشمندی برای تفکر انتقادی و تربیت نسل جوان قلمداد می شود. در نهایت، این پژوهش بیان می کند که توانایی ضرب المثل ها در توصیف شرایط انسانی به شکل زیبا و مختصر، باعث می شود تا این جملات به عنوان نمادهای فرهنگی و تاریخی در زبان عربی مستمر و تأثیرگذار باقی بمانند.
۲۹۸.

بررسی تطبیقی حکمت آفرینش شیطان از دیدگاه علامه طباطبایی و فخر رازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تفسیر تطبیقی دوره ۴ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۷) 33 - 52

کلیدواژه‌ها: شیطان خیر شر حکمت علامه طباطبایی فخر رازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۳
بنابر آموزه های قرآنی، هدف از خلقت عبودیت و سیر در صراط مستقیم است . با این حال چنین به نظر می رسد که آفرینش شیطان که انسان را از رسیدن به این مقصد باز می دارد و خود نیز در آن قرار نمی گیرد، شر مطلق بوده و خلاف حکمت است . علامه طباطبایی بر آن است که تحقق هدف آفرینش، یعنی عبادت، در گرو وجود نظام احسنی است که بر اساس آن هر موجودی با هر قابلیتی که دارد، نقش خود را در جایگاهی که برای او مقدر گردیده است، ایفا نماید، لذا مطلقا شر نیست. به این ترتیب، کار شیطان این است که با اغواگری، موجبات ابتلاء و آزمایش انسان را فراهم آورد تا این امر موجب صعود او به قله های کمال گردد و اصلا شر مطلق در نظام احسن وجود ندارد. در مقابل فخر رازی هدف از خلقت انسان را معلل به غرضی نمی داند و اینگونه می پندارد که هدف از خلقت انسان حقیقتا استکمال وی بوسیله عبادت نیست زیرا در این صورت خداوند برای افاضه اش به غیر نیاز به واسطه پیدا می کند بلکه خداوند به هرکه بخواهد بدون واسطه افاضه می کند و در افعالش سوال نمی شود بنابراین نمی توان گفت وجود نظام احسن نیز ضرورت دارد. فخر رازی با این نظریه حکمت الهی و حقانیت افعال الهی را کنار می گذارد.