میرزا علیقلی خویی

بیان مسئله: بخش عمده ای از روایات حماسی و پهلوانی شاهنامه، با اسب قرین است. اغلب اسب های اساطیری، شخصیت مستقلی دارند، ازجمله مهم ترین آن ها، رخش، مرکب و یاور رستم است. علاوه بر جنبه ادبی، موضوع حائز اهمیت، توجه به نمایش بصری رخش در میان روایت های گوناگون است. هدف پژوهش: نسخه 1267 ق (محفوظ در کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره ثبت ۴۳۴۳۱) برخوردار از تصویرسازی های میرزاعلیقلی خویی (دوره فعالیت 1272-1263 ق)، نمونه ای شاخصِ از تصویرسازی های روایت های شاهنامه در کتاب های چاپ سنگی دوره قاجار محسوب می شود. هدف از این پژوهش، تطبیق حضور بصری رخش با روایت های شاهنامه است. سؤال پژوهش: این پژوهش، بر پاسخ به پرسشی چندوجهی استوار است مبنی بر این که ویژگی های تصویرسازی رخش در شاهنامه 1267 ق چگونه و چه نسبتی بین اشعار با تصویرسازی رخش وجود دارد و نیز حالت های جسمی، روحی و روانی رخش به چه نحوی ترسیم شده است؟ روش پژوهش: پژوهش حاضر با تکیه بر ساختار مطالعات بینا رشته ای (ادبیات-تصویرسازی)، روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد کیفی تدوین یافته است. یافته های پژوهش: در روایت های بصریِ نه گانه شاهنامه 1267 ق که رخش در آن حضور دارد، از سوی میرزاعلی قلی خویی، دقت لازم در بازنمایی حالات و پیکر رخش به کار گرفته شده و در بازتابِ صحنه های موردبررسی تا حد گسترده ای مرتبط با متن اشعار، تصویرسازی صورت پذیرفته است، چنانکه با پرداخت به جزییات، سعی در بازنمایی دقیق حالات و رفتار ها و ویژگی های رخش گردیده، چنانکه حالات فیزیکی و روحی همچون خشم و حضور در صحنه های نبرد و لحظه جان دادن به خوبی به بیننده انتقال داده شده است، اما تصویرساز همچنان به اصول سنتی پایبند است. دراین بین، ازجمله موضوعات مشهود، توجه تصویرسازی به شاهنامه 1262 ق، بمبئی بوده که گویا در ترسیم جزییات رخش به آن توجه داشته است.