منطق، فلسفه و کلام اسلامی

نهاد وکالت از عصر امام صادق علیه‏السلام مطرح و سازمان‏دهی شد، در عصر امامان بعدی روز به روز بر دامنه فعالیت آن افزوده گردید و در شرایط سیاسی و اجتماعی گوناگون، تغییرات و تحوّلاتی را تجربه کرد. از جمله اهداف این سازمان، پدیدآوردن مجموعه‏ای از وکیلان، با برنامه‏ای مشخص بود تا در گوشه و کنار جهان اسلام، به ویژه در سرزمین‏هایی که شمار شیعیان بیشتر بود، به فعالیت بپردازد. این سازمان نقش مهمی در برقراری ارتباط میان شیعیان و مراکز استقرار رهبری شیعه ایفا می‏کرد.

۱۱۷۶۸.

رابطه خدا با نظام هستی از دیدگاه حکیم سهروردی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی محمد ساجدی

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز ۱۳۸۴ شماره ۱۹۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۳۰ تعداد دانلود : ۸۶۱

منشا صدور و پیدایش عالم هستی در نظامهای مختلف فلسفی ـ عرفانی تفسیرهای گوناگون، پذیرفته است. از جمله نظریه‌های مطرح در دانش فلسفه اسلامی، نظریه "فاعلیت بالرضا" است که منسوب به حکیم سهروردی طلایه‏دار حکمت اشراق می‌باشد.مقاله حاضر، ضمن بررسی جایگاه این نظریه و مبانی آن در دستگاه فلسفی اشراقیون، وجوه اشتراک و افتراق آن را با آرای حکمای قبل از وی (مشائیان) و بعد از وی (متعالیه) معلوم می‌نماید.آنچه بر اهمیت این موضوع تاکید می‏کند سوال زیر است:"رابطه خدا باجهان از نظر فلسفی و عرفانی چگونه تفسیر می‌گردد؟"برای یافتن پاسخ موجه و خردپسند به این سوال هر یک از نظامهای فلسفی مشاء، اشراق و متعالیه با ژرف‏اندیشی خاص خود بدین مسئله پرداخته‌اند که با بررسی و تحلیل آنها می‌توان دیدگاههای آنان را به منزله نقطه عطفی میان رویکردهای فلسفی و رویکردهای عرفانی آنان پیرامون خداشناسی و جهان‏شناسی بر محور توحید تلقی نمود.

۱۱۷۶۹.

ارتباط قاعده «الواحد» با قاعده «امکان اشرف»

نویسنده: محمدرضا غفوریان

منبع: انجمن معارف اسلامی سال دوم زمستان ۱۳۸۴ شماره ۱ (پیاپی ۵)

کلیدواژه‌ها: وحدت وجود صادر اول قاعده امکان اشرف قاعده الواحد

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۰۱

دو قاعده «الواحد لایصدر عنه الا الواحد» و «امکان اشرف» در فلسفه و به ویژه حکمت متعالیه و عرفان نظری، در مسایل مهمی تأثیرگذار و مبنای اصلی است. میرزا مهدی آشتیانی و علامه طباطبایی کوشیده اند تا برای قاعده امکان اشرف استدلال جداگانه ای، بدون تکیه بر قاعده الواحد، عرضه کنند. سخن این دو اندیشمند و استدلال های آنان خالی از مصادره به مطلوب نیست. قاعده امکان اشرف برآمده از قاعده الواحد و اثباتش بدان وابسته است.

۱۱۷۷۰.

دایرة المعارف عقاید اسلامی

نویسنده: محمدمهدی بهداروند

منبع: کتاب ماه دین اردیبهشت و خرداد ۱۳۸۴ شماره ۹۱ و ۹۲

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۲۲ تعداد دانلود : ۷۹۰

۱۱۷۷۱.

نوآوریهای منطقی ابن سینا ‏

نویسنده: اکبر فایدیی

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۸۴ شماره ۴۰

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۵۱ تعداد دانلود : ۱۱۷۰

۱۱۷۷۲.

آیا خیام و ابوالعلای معری زندیق بوده اند؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: جعفر آقایانی چاوشی

منبع: فرهنگ بهار ۱۳۸۴ شماره ۵۳ و ۵۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۸۶ تعداد دانلود : ۹۶۵

۱۱۷۷۳.

الحکیم عمر الخیام، فیلسوف مجهول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: جعفر آقایانی چاووشی مترجم: قیس آل قیس

منبع: فرهنگ بهار ۱۳۸۴ شماره ۵۳ و ۵۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۸۶ تعداد دانلود : ۷۲۳

۱۱۷۷۴.

شناخت: ایمان و معنویت به روایت دان کیوپیت

نویسنده: الله کرم کرمی پور

منبع: اخبار ادیان اسفند ۱۳۸۳ و فروردین ۱۳۸۴ شماره ۱۲

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی ادیان دیگر

تعداد بازدید : ۱۳۰۸ تعداد دانلود : ۷۹۷

۱۱۷۷۵.

برای کسب آرامش، شادی و امید بیایید مرزهای دینی را پیوند بزنیم (گفت و گوی اخبار ادیان با والریا پیاچنتینی، اسلام شناس ایتالیایی)

مصاحبه کننده: مسعود خیرخواه مصاحبه شونده: والریا پیاچنتینی

منبع: اخبار ادیان اسفند ۱۳۸۳ و فروردین ۱۳۸۴ شماره ۱۲

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۵۴ تعداد دانلود : ۷۱۴

۱۱۷۷۶.

آداب و رسوم ملت های مختلف اسلامی در ماه رمضان

ناقد: علیرضا خدادوست

منبع: اخبار ادیان آبان و آذر ۱۳۸۴ شماره ۱۶

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام فرق و مذاهب

تعداد بازدید : ۱۳۲۹ تعداد دانلود : ۷۶۶

۱۱۷۷۷.

بصیرت در کلام حضرت علی

نویسنده: فاطمه مظفری

منبع: نامه جامعه ۱۳۸۴ شماره ۱۰ و ۱۱

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۷۰۰۳

۱۱۷۷۸.

موضوع فلسفه اولی در نظام فلسفی ارسطو و فارابی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: طاهره کمالی زاده

منبع: مقالات و بررسی ها ۱۳۸۴ شماره ۷۷

کلیدواژه‌ها: مابعدالطبیعه جوهر انتولوژی موجود مطلق موجود مفارق تئولوژی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۵۸۰۲ تعداد دانلود : ۱۲۱۶

بنیادی ترین مساله متافیزیک ارسطو مساله هستی ( وجود ) است و این نکته مسلم است که مساله هستی یا وجود و هست یا موجود در همه مراحل گسترش فلسفیش برای ارسطو هر چند نه به یک نحو مطرح بوده است این مساله در متافیزیک به شکل گسترده و مشخص بیان می شود ارسطو در متافیزیک علم به موجود را به شیوه های مختلف بیان نموده و به مناسبت موضوعات متعدد و متنوعی نیز برای آن قرار داده است در اغاز کتاب چهارم مابعدالطبیعه را علم مطالعه موجود چونان موجود می داند و در بخشهای دیگر متافیزیک مابعدالطبیعه بعنوان علمی که با موجود الهی غیر متحرک – موجود مفارق سر وکار دارد وهمچنین بعنوان علمی که از بالاترین اصول و مبادی و علل اشیا بحث می کند توصیف شده است و در جایی دیگر بعنوان علم به جوهر یا جوهر نخستین است از این رو از دیرباز شارحان و مفسران ارسطو و ارسطوشناسان در تعیین موضوع مابعدالطبیعه دچار تعارض و مشکل بوده اند که در نهایت حاصل قرنها تفسیر رای ارسطو در باب موجود بما هو موجود به دو تفسیر مختلف انتولوژی و تئولوژی منتهی می شود تفسیر یونانیان به موجودات مفارق و تفسیر فیلسوفان مسلمان فارابی و ابن سینا به موجود مطلق که این دو تفسیر تا کنون نیز مطرح است این پژوهش نیز با گزارش و تحلیل این دو تفسیر به جهت تبیین تمایز فلسفه این دیار از فلسفه یونان در صدد مقایسه رای ارسطو و فارابی در این مساله است

۱۱۷۷۹.

برهان صدیقین در فلسفه و کلام اسلامی (از قرن ششم تا دهم)

نویسنده: حمید پارسانیا

منبع: انجمن معارف اسلامی سال اول پاییز ۱۳۸۴ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: امکان ماهوی برهان صدیقین تشکیک استحاله تسلسل نور مجرد جوهر غاسق واجب لذاته ممکن لذاته

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی الهیات بالمعنی الاخص براهین اثبات واجب

تعداد بازدید : ۱۶۴۰ تعداد دانلود : ۸۷۰

ملاصدرا علیت ضروری را با برهان صدیقین بوعلی با استفاده از امکان ماهوی و استحاله تسلسل شکل گرفته است، پس از صدرالمتالهین در آثار عرفانی و همچنین درآثار فلسفی و کلامی تحولاتی در جهت بررسی و یا تقریرهای مجدد برهان شکل می گیرد. این مقاله تحولاتی را پی می گیرد که در آثار فلسفی و کلامی بعد از بوعلی تا پیدایش حکمت صدرایی پدید آمده است، نخست به دو تقریر شیخ اشراق می پردازد، شیخ اشراق در تقریر دوم خود تلاش ناموفق برای استفاده نکردن از استحاله تسلسل دارد، تقریر دیگری از فخر رازی ارائه می شود و در نهایت تقریر موفق خواجه برای ابتنای استحاله تسلسل بر برهان بازگو می گردد، و در پایان به چگونگی اخذ وجود ممکن در برهان اشاره می شود. در برخی تقریرها نظیر تقریر سینوی وجود ممکن با تردید و به نحو علم اجمالی اخذ می شود. در برخی دیگر برهان بر علم تفصیلی به وجود ممکن بنا می شود و در تقریر نوع اول وجود واجب قبل از علم تفصیلی به وجود ممکن اثبات می شود.

۱۱۷۸۰.

تحلیلی از دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا در مساله حدوث نفس

نویسنده: علی اصغر زکوی

منبع: انجمن معارف اسلامی سال اول بهار ۱۳۸۴ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: نفس قدم حدوث جسمانی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۱۵ تعداد دانلود : ۱۱۰۱

در این نوشتار، با هدف بررسی دیدگاه ارسطویی افلاطونی ابن سینا در خصوص مسأله حدوث نفس انسانی و مقایسه آن با دیدگاه صدرالمتالهین، با بهره گیری از روش مطالعات کتابخانه ای و تحلیلی معلوم شد که ابن سینا در اغلب آثار خود از دیدگاه ارسطویی حدوث نفس و روحانیه الحدوث بودن آن و ثنویت دفاع نموده و تنها در برخی آثار متأخر، از دیدگاه افلاطونی قدم نفس سخن گفته است. این امر، نظریه او و مفسرانش را با چالش هایی مواجه نمود. صدرالمتألهین با تکیه بر اصل حرکت جوهری، نفس را جسمانیه الحدوث و روحانیه البقا دانسته، و با حذف ثنویت سینوی بسیاری از چالش ها را برطرف ساخته است. وی بر آن است که وجود پیشین نفوس انسانی، تنها به معنای وجود آنها در مبادیشان، در علم الهی، آن هم به لحاظ وجود مفارقی شان، پذیرفتنی است، نه به لحاظ وجود تعلقی. این نظریه علاوه بر رفع بسیاری از چالش ها، در تفسیر مسأله مرگ و معاد نیز طرحی نو درانداخت. البته ارائه نظریات جدید و منطقی در زمینه مسأله نفس، همواره نه تنها ممکن است، که مفید نیز خواهد بود.

درخت حوزه‌های تخصصی