منطق، فلسفه و کلام اسلامی

کرامت انسان، به مثابه اساس حقوق بشر و معیار تعامل اجتماعی و بین المللی، در حوزه های مختلف علوم انسانی، از اهمیت ویژه برخوردار است. علّامه طباطبائی که از چهره های کم نظیر علمی جهان اسلام به شمار می رود، کرامت انسان را به صورت عمده به تکوینی و اکتسابی تقسیم می کند. در این نوشتار می کوشیم با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، کرامت اکتسابی، معیار کرامت و مهم ترین ویژگی های آن را از منظر علّامه بیان کنیم. کرامت اکتسابی، در حقیقت دستیابی انسان به کمالات وجودی و مقام قرب الهی و تنها راه وصول به آن خدامحوری است. لذا هر اندازه عبودیت انسان در پیشگاه حق تعالی، آگاهانه تر و مخلصانه تر باشد، به همان اندازه به ارزش و کرامت بیشتر نایل می آید. ازآنجا که کرامت اکتسابی بر اثر تلاش های اختیاری انسان به دست می آید، یک امر ارزشی است و می توان به آن افتخار نمود. چون حرکت تکاملی انسان، به تدریج حاصل می شود، تدریجی و تشکیکی بودن دو ویژگی دیگر کرامت اکتسابی است. به دلیل اینکه همة انسان ها قابلیت کسب کرامت را دارند، نوعی بودن چهارمین ویژگی آن به شمار می رود.

۴۵۰۶.

پیوند عقل و دین در حکمت یمانی میرداماد

نویسنده: علی اوجبی

منبع: وقف میراث جاوید ۱۳۷۷ شماره ۲۲

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلام جدید رابطه عقل و دین

تعداد بازدید : ۲۰۱۲ تعداد دانلود : ۸۸۹

۴۵۰۷.

گونه شناسی «روش پرسش و پاسخ» وکاربست آن درپاسخ به مسائل اعتقادی ازدیدگاه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدجواد فلاح

منبع: اندیشه نوین دینی سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۵۹ 89-102

کلیدواژه‌ها: روش پرسش و پاسخ پرسش و پاسخ قرآنی پاسخگویی قرآن کریم شبهات و سوالات دینی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی

تعداد بازدید : ۲۰۱۲ تعداد دانلود : ۹۰۶

قرآن کریم با روش های مختلفی به سوالات و شبهات دینی پاسخ می دهد . یکی از این روش ها که فراوانی زیادی در قرآن دارد، روش پرسش و پاسخ است که به گونه های مختلفی در قرآن ارائه شده است. در این روش که گاه به شکل مستقیم وگاه غیر مستقیم، سوالات و شبهات را پاسخ می گوید؛ مبتنی بر اهداف مختلف قرآن ازجمله برهان آوری، مراجعه به درون و تذکر، اقناع و تاثیر وجدانی و فطری سامان یافته است. در این روش پاسخ دهی می توان گونه هایی را منظور کرد . این مقاله به پاسخ گویی به سوالات اعتقادی براساس «روش پرسش و پاسخ» تمرکز دارد. نتایج این روش پاسخگویی در قالب ها وگونه های مختلف زمینه تاثیر گذاری شناختی و عاطفی را در مخاطب فراهم می کند و سبب آماده سازی و پذیرش افراد در مسائل اعتقادی می گردد. ما به روش توصیفی تحلیلی و با تمرکز بر برخی از مهم ترین آیات قرآن در این حوزه این روش ها را تبیین خواهیم کرد.

۴۵۰۸.

فطرت و عرفان

نویسنده: زهره نادری نژاد

منبع: اندیشه نوین دینی ۱۳۸۵ شماره ۶ و ۷

کلیدواژه‌ها: فطرت طبیعت غریزه اعیان ثابته بینش شهودی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی

تعداد بازدید : ۲۰۱۳ تعداد دانلود : ۱۱۳۸

۴۵۰۹.

نگرشی نو به معجزه

نویسنده: محمدحسین برومند

منبع: بینات ۱۳۸۴ شماره ۴۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۱۱ تعداد دانلود : ۹۳۵

۴۵۱۰.

پرده نیمه باز مرگ

نویسنده: مارتین سیمون مترجم: ذبیح الله دبیر

منبع: ماهنامه مکتب اسلام ۱۳۷۷ شماره ۲

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام معادشناسی حقیقت مرگ

تعداد بازدید : ۲۰۱۳

۴۵۱۱.

جن

نویسنده: عبدالحسین زرین کوب

منبع: سخن سال یازدهم آذر و دی ۱۳۳۹ شماره ۸ و ۹

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۱۱ تعداد دانلود : ۱۷۴۰

۴۵۱۲.

بررسی تطبیقی مبانی «قاعدة لطف» در امامیه و آموزة «فیض» در مسیحیت کاتولیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدحسین طاهری حسن دین پناه

منبع: معرفت ادیان سال چهارم بهار ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: حکمت امامیه رحمت کاتولیک قاعدة لطف آموزة فیض

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۱۱ تعداد دانلود : ۱۲۹۴

یکی از آموزه هایی که در امامیه و مسیحیت کاتولیک دارای اسمی مشترک است، آموزة grace، لطف یا فیض الهی است. همان گونه که قاعده لطف، از مهم ترین قواعد در کلام امامیه است، از مسئلة فیض نیز به عنوان هستة مرکزی، برای اثبات سایر آموزه های الهیات کاتولیک، استفاده می شود. از منظر دو مذهب، لطف و فیض الهی نوعی مداخله و تدبیر خداوند در زندگی انسان است که موجب دوری فرد از گناه، و رساندن او به رستگاری و نجات می شود. با وجود این، دو آموزه مبانی واحدی ندارند. برای بررسی این ادعا لازم است نسبت میان این دو، مورد تأمل قرار گیرد. این مسئله ابعاد گوناگونی دارد. این مقاله با رویکرد نظری و بررسی اسنادی به بیان مبانی، شباهت ها و تفاوت های این دو قاعده به صورت بررسی تطبیقی می پردازد. در این پژوهش نشان دادیم که آن دو، از حیث مبانی و پیش فرض ها تفاوت بنیادین دارند هرچند اندک شباهتی در میان مبانی آن دو مشاهده می شود.

۴۵۱۳.

کارکرد نظریه ادراکات اعتباری در اندیشه سیاسی- اجتماعی علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عبدالرسول حسنی فر

منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال نوزدهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۷۱)

کلیدواژه‌ها: عدالت حکومت ادراکات اعتباری علامه طباطبایی قانون اندیشه سیاسی - اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۱۰ تعداد دانلود : ۱۳۶۳

اندیشه سیاسی- اجتماعی علامه طباطبایی با توجه به عمق و وسعتی که دارد می تواند راهگشای بسیاری از مسائل سیاسی دوره کنونی در جوامع مختلف باشد. یکی از مهمترین مبانی تفکر فلسفی علامه طباطبایی که اندیشه سیاسی- اجتماعی ایشان را متاثر ساخته است و به نوعی جهت نگاه علامه را تعیین می کند نظریه ادراکات اعتباری است. در این مقاله با توجه به اهمیت و ضرورت طرح اندیشه سیاسی- اجتماعی علامه و مبانی آن سعی شده است از سویی مبانی و مفروضات معرفتی اندیشه سیاسی علامه طباطبایی و از جمله مهمترین آن یعنی نظریه ادراکات اعتباری و از سوی دیگر به کارکرد این رویکرد در اندیشه سیاسی- اجتماعی یعنی نوع نگاه علامه به مسائل مختلف سیاسی جامعه از جمله منشا معضلات فکری- اجتماعی، انسان، جامعه، حکومت و وضع مطلوب آن، قانون، عدالت و اقتصاد پرداخته شود. نتیجه اینکه اندیشه سیاسی-اجتماعی علامه طباطبایی در پرتو نظریه ادراکات اعتباری از قابلیتهایی برخوردار است که در عین تمایز از اندیشه های نسبی گرا، فضای جدیدی را در عالم سیاست می گشاید و در کنار پایبندی به اصول ضروری اسلام، نتایج و کارکردهایی را در پی دارد که پاسخ بسیاری از مشکلات زمانه را مبتنی بر پذیرش تکثّر و تغییر ارائه می نماید. واژگان کلیدی:علامه طباطبایی، اندیشه سیاسی- اجتماعی، ادراکات اعتباری، حکومت، عدالت، قانون

۴۵۱۴.

هدف از بعثت انبیاء (2)(دین برای دنیا یا آخرت)

نویسنده: محمدمهدی اعتصامی

منبع: رشد آموزش معارف اسلامی پاییز ۱۳۸۰ شماره ۴۶

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۱۱ تعداد دانلود : ۹۱۶

۴۵۱۵.

ناسیونالیسم و ملی گرایی(2) اسلام و نظریه جهان وطنی

نویسنده: جعفر سبحانی تبریزی

منبع: نور علم اسفند ۱۳۶۴ شماره ۱۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۱۰ تعداد دانلود : ۸۳۶

۴۵۱۶.

تحلیل جایگاه و کارکرد صور مرتسمه در تفکر سینوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مصطفی مؤمنی

منبع: اندیشه دینی دوره شانزدهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۵۹

کلیدواژه‌ها: ابن سینا ملاصدرا صور مرتسمه علم قبل الایجاد

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۱۰ تعداد دانلود : ۶۲۱

علم الهی به اشیاءْ قبل از ایجاد، یکی از مباحث الهیات بالمعنی الاخص است که معرکه ی آرای مختلف قرار گرفته است. برخی از عهده ی تبیین این مسأله برنیامده و عده ای نیز نتوانسته اند تبیین دقیقی از علم تفصیلی در این مقام را ارائه دهند. در میان اقوال گوناگون که در این خصوص وجود دارد نظریه ی مشائین و ابن سینا معروف است؛ آن ها نظریه ی صور مرتسمه را مطرح نموده، بر این باورند که علم تفصیلیِ قبل الایجادِ واجب تعالی، از طریق این صور است. آن ها علم پیشین واجب به اشیاء را علمی حصولی و درعین حال فعلی و لازمه ی ذات دانسته اند. ابن سینا بر این باور است که ذات واجب، از جهت تعقلِ مبدئیت ذات خود برای آن ها، صور را تعقل نموده، نه به واسطه ی صوری دیگر، بلکه این صور از آن حیث که معقول اند موجودند؛ وجود آن ها عین معقولیت آن هاست و بر عکس. در این نوشتار ضمن تبیین و تحلیل نظریه صور مرتسمه در تفکر سینوی به بررسی ایرادات ملاصدرا بر آن نیز پرداخته است.

۴۵۱۷.

سیستم نظارتى على(ع)(1)

نویسنده: محمدجواد طبسی

منبع: فرهنگ کوثر ۱۳۷۹ شماره ۴۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۱۹

۴۵۱۸.

جستاری در حقیقت لذت و نیازمندی های انسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدتقی مصباح

منبع: معرفت سال بیست و سوم شهریور ۱۳۹۳ شماره ۲۰۱ «ویژه فلسفه اخلاق»

کلیدواژه‌ها: لذت دلبستگی به خدا یاد خدا احساس لذت اقسام نیازها

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۰۹ تعداد دانلود : ۹۰۵

این مقال شرحی است بر مناجات ذاکرین امام سجاد علیه السلام، پیرامون حقیقت لذت و نیازمندی های انسان. بی شک انسان به حسب قوای گوناگون خود، دارای لذت های متفاوت است و این لذایذ به مرور در طول زندگی انسان ظهور و بروز دارد؛ زیرا همزمان با رشد کودک، نیازهای جدیدی ایجاد و متناسب با آن لذتی پدید می آید. لذایذ گاهی مادی و گاهی غیرمادی و معنوی است. این لذایذ از طریق دلبستگی و وابستگی انسان به آنها پدید می آید. اولیای الهی، و کسانی که روحشان از دلبستگی های مادی رها شده است، به مرحله ای می رسند که پی جویی هر لذتی را جز لذت یاد خدا، برای خود خسران و گناه دانسته، از آن استغفار می کنند. ازاین رو، از کاری جز ذکر و یاد خدا لذت نمی برند.

۴۵۱۹.

اهل بیت در قرآن مباهله(2)

نویسنده: محمدعلی مقدادی

منبع: بشارت ۱۳۷۸ شماره ۱۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۱۲

۴۵۲۰.

نجوای نیازمندان به معبود (1): شرح مناجات مفتقرین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدتقی مصباح

منبع: معرفت سال بیست و دوم مهر ۱۳۹۲ شماره ۱۹۰ «ویژه فلسفه»

کلیدواژه‌ها: فقر ذاتی عبودیت و بندگی مناجات مفتقرین

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام خداشناسی

تعداد بازدید : ۲۰۱۳ تعداد دانلود : ۵۶۹

این مقاله شرحی بر مناجات مفتقرین امام سجاد علیه السلام است. کمال مطلوب انسان از طریق عبودیت و بندگی اش حاصل می شود. حقیقت بندگی، در بنده و عبد بودن و فقر ذاتی اوست؛ اینکه خدای متعال مالک همه چیز است. فلسفه تشریع برخی عبادات همچون نماز، حج، روزه و... مهر تأییدی بر فقر ذاتی انسان و مالکیت مطلق خدای سبحان است. علاوه براین، عزت و احترام و همه ثروت و دارایی هم از آنِ خداست. طغیان و سرکشی انسان در دنیا، نتیجه دوری انسان از خدا و احساس بی نیازی از اوست. مناجات مفتقرین امام سجاد علیه السلام، گواهی بر فقر و نیاز ذاتی انسان به خداست و یادآور این باور است.

درخت حوزه‌های تخصصی