درخت حوزه‌های تخصصی

رسیدن به سبک زندگی مطلوب اسلام و ارزیابی سبک زندگی موجود در جوامع مسلمان در گرو دانستن شاخص های زندگی اسلامی است. این تحقیق با بهره گیری از شیوه کتابخانه ای و تحلیل محتوای داده های عقلی و نقلی، که منابع استخراج سبک زندگی اسلامی به شمار می روند، به تعیین شاخص های سبک زندگی فردی و اجتماعی می پردازد. بر اساس فلسفه زندگی برآمده از آیات و روایات، سبک زندگی اسلامی ریشه در شکوفایی ارزش های عقلی و فطری داشته، در حیات عقلانی تجلی می یابد. حیات طیبه اسلامی، رهاورد سبک فردی عقلانی و سلوک اجتماعی عاقلانه است. برخی مؤلفه های سبک زندگی اسلامی در بُعد فردی عبارت اند از: برنامه ریزی نیکو و برنامه های نیکو، نیکوگفتاری و گفتارهای نیکو، نیکوخوری و خوراک نیکو و نیکوخوابی و رؤیاهای نیکو. مفاهیم دیگری همچون سلوک متواضعانه و در عین حال عزتمندانه و نیز سلوک متعبدانه، عادلانه، متعادلانه، صادقانه، مسئولانه و مجاهدانه از مؤلفه های سلوک اجتماعی عاقلانه شمرده می شوند. مجموعه این مؤلفه ها، حیات طیبه انسانی و سبک زندگی اسلامی را تشکیل می دهند. هدف این مقاله ارائه شاخص هایی به منظور سنجش میزان تحقق حیات عقلی است.

در دیدگاه علّامه طباطبائی، هر علمی، حضوری یا مسبوق به حضور است. برای بیان یافته حضوری خود، از مفاهیم استفاده می‏کنیم. یافته حضوری با دو نوع مفهوم حکایت می‏شود: مفهوم ماهوی و مفهوم وجودی. مفاهیم ماهوی، حاکی از چیستی اشیا هستند و مفاهیم وجودی، حاکی از نحوه هستی آنها. علّامه طباطبائی کوشیده است تا با تکیه بر علم حضوری، چگونگی ساختن مفاهیم ماهوی را بررسی نماید و چنان‏که شهرت یافته، واقع‏نمایی و کاشفیت مطابقی آنها را اثبات کند. در این نوشتار سعی بر آن است تا با تقریری دیگر از بیانات علّامه طباطبائی، نشان داده شود که حتی با پذیرش علم حضوری، مفاهیم ماهوی از چیزی بیش از «مجموعه اثرات» حکایت می‏کنند. اثر وجودی دو پایه است، از یک‏سو، به مؤثر وابسته است و از سوی دیگر، به متأثر. تغییر وجودی مؤثر یا متأثر، نوع اثر و ماهیت منتسب به مؤثر را تغییر می‏دهد. با شناخت ویژگی‏های معرفت اثر ـ مؤثری، اعتقاد به ماهیت اشیا و کاشفیت مطابقی مفاهیم ماهوی، باید مورد بازاندیشی قرار گیرد.

رباب (ع) دختر امرؤ القیس کلبى، مادر حضرت علی اصغر (ع)، از زنان بزرگوار، معروف و پرنقش کربلا و از محبوب ترین و مقرب ترین همسران امام حسین (ع) و از زنان نام دار، فاضل و وفادار عصر خود بوده است. این بانوی بزرگوار نسبت به اباعبداللّه (ع) معرفت و محبتی خاص داشت و همسرى وفادار و نیکو برای آن حضرت بود. اشعار و مرثیه هاى بانو رباب در مصیبت اباعبدالله (ع) بیان گر عظمت شخصیت و معرفت او به سیدالشهداست. وی عظمت مقام اباعبدالله را دریافته بود و به همراه امام حسین (ع) در کربلا حاضر شد تا تمام مصیبت ها و درد و رنج ها را تحمل کند. پس از بازگشت به مدینه، مجلس عزادارى امام حسین (ع) را بر پا کرد و تا یک سال بعد از واقعه کربلا که حیات داشت، همواره عزادار بود. وی سرانجام یک سال پس از شهادت امام حسین (ع) دارفانى را وداع گفت و به مولاى خود ملحق شد. بررسی ویژگی ها و مقام و منزلت رباب (ع) مهم ترین مسئله این نوشتار است. همچنین مسئله حضور ایشان در کربلا و پس از واقعه عاشورا بررسی شده است. شیوه مورد استفاده برای انجام این پژوهش، روش تحقیق تاریخی _ توصیفی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای است.

در دین اسلام مقوله ی آزادی اهمیت فراوانی دارد. بر مبنای اسلام، از آنجا که انسان موجودی آزاد است، همواره باید حریم آزادی او حفظ گردد، لذا آزادی حق فطری هر انسانی می باشد و از او قابل سلب نیست. در نهج البلاغه و بینش امام علی(ع) تأکیدات فراوانی بر مقوله آزادی شده است. اصول حاکم بر حکومت دینی در نهج البلاغه، پرهیز از اجبار و اکراه و توجه به حقوق و آزادی هاست. در این مقاله ضمن تعریف آزادی، انواع آزادی از قبیل آزادی معنوی، آزادی عقیده، آزادی بیان، آزادی احزاب و اقلیت های مختلف و آزادی انتخاب حاکم اسلامی در حکومت دینی از دیدگاه نهج البلاغه، بررسی، و نیز به حدود آزادی پرداخته شده است.

تدرابرت گر ، در نظریه محرومیت نسبی خود بر این باور است که چنانچه در راه دستیابی افراد به اهداف و خواسته هایشان مانعی ایجاد شود ؛ آنان دچار محرومیت نسبی شده و نتیجه طبیعی و زیستی این وضع ، آسیب رساندن به منبع محرومیت است . بدین ترتیب ، محرومیت نسبی نتیجه تفاوت درک شده میان انتظارات ارزشی (خواسته ها) و توانایی های ارزشی (داشته های) افراد است . اما چگونه می توان به متغیر روانی محرومیت نسبی دست یافت ؟ در پاسخ به این پرسش و در پردازش نظریه محرومیت نسبی گر ، خود ضمن اشاره به ذهنی بودن این متغیر در مثال هایی که برای آن ارایه می کند ؛ به متغیرهای کلان و ساختاری اشاره دارد .

با بررسی انواع پژوهش ها در علوم انسانی و رفتاری در می یابیم که در علوم انسانی و رفتاری با دو رویکرد پژوهشی مواجه هستیم که این دو رویکرد عبارت از الف) رویکرد کمی و ب) رویکرد کیفی.. به بیان دیگر در حوزه علوم انسانی و رفتاری و از جمله علوم تربیتی و روان شناسی، انتخاب رویکرد انجام پژوهش بر پایه جهان بینی و چارچوب فکری (پارادایم) است که پژوهشگر اختیار می کند. هدف از تدوین مقاله حاضر بررسی و مقایسه روش شناسی دو رویکرد پژوهش کمی و پژوهش کیفی به لحاظ ماهیت، هدف، روش، فرضیه ها، ابزارهای جمع آوری اطلاعات، روش های نمونه گیری روایی و پایایی، روش تجزیه تحلیل آماری، قابلیت ها و کاستی های آنها می باشد. امید آن می رود که طرح این موضوع، شروعی برای بحث های اساسی بیشتر در زمینه پژوهش های علوم انسانی و رفتاری درکشورمان باشد.

یکی از ویژگی های بارز و وظیفة مهم حکومت، رعایت اصل مسئولیت پذیری در ازای حقوق دیگران است، و در اندیشه و سلوک علوی مسئولیت پذیری حکومت همان پاسخگویی به مردم است. از دیدگاه امام علی (ع)، مسئولیت مدیران حکومتی در پاسخگویی به مردم، وظیفه ای بسیار مهم و آزمایش سختی برای آنان است و کسی می تواند موفق تر باشد و گوی سبقت را در عرصة خدمت رسانی از دیگران برباید که در انجام وظایف و تعهدات خود در قبال جامعه و مردم کوتاهی نکند و کارها را به نحو نیکو انجام دهد. در مسئلة مسئولیت پذیری کارگزاران حکومت، فرمانبرداری، اطاعت امر و اجابت درخواست دیگران در برابر وظایفی که بر عهدة کارگزاران است، مطرح می شود و عنصر اصلی مسئولیت پذیری، پاسخگویی یعنی اصالت دادن به حقوق دیگران است به این معنا که «شما حق دارید و من تکلیف دارم». حضرت علی (ع) در نهج البلاغه در موارد متعدد به این نوع از مسئولیت اشاره کرده است. در این مقاله، پیرامون اصل مسئولیت پذیری کارگزاران و مفهوم و موارد آن از منظر امام علی (ع) بحث و بررسی شده است.

"هدف اصلی مقاله حاضر، بررسی عواملی است که می تواند در گرایش دانشجویان به ورزش و تمرینات بدنی موثر باشد. به عبارت دیگر این طرح به دنبال همبستگی میان عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و علاقه و گرایش به ورزش ها در میان دانشجویان است. بدین منظور، ابتدا تحقیقات انجام شده ی داخلی و خارجی مرور شد، سپس نظریه های موجود در رابطه با جامعه شناسی ورزش که شامل نظریه کارکرد نگری، نظریه تضاد، نظریه انتقادی، نظریه فمنیستی و نظریه کنش متقابل گرایی است مورد بررسی قرارگرفت و از حاصل این بررسی ها یک الگوی نظری با تاکید بر تاثیر پایگاه اقتصادی خانواده، موقعیت اجتماعی دانشجویان، وضعیت جمعیت شناختی دانشجو، زمینه های فرهنگی دانشجو، وسایل و امکانات ورزشی و آگاهی دانشجویان بر علاقه دانشجویان به ورزش برپا گردید. این تحقیق 12 فرضیه در رابطه با تاثیر درآمد والدین، پول توجیبی، میزان تحصیلات، رشته تحصیلی، سن، جنس، قومیت، محل تولد، دسترسی به وسایل ورزشی داخل دانشگاه، دسترسی به وسایل ورزشی خارج از دانشگاه، آگاهی از تاثیر جسمی ورزش و آگاهی از تاثیر روانی ورزش بر علاقه دانشجویان به ورزش را مورد آزمون قرار داد. بدین منظور، تعداد 536 نفر دانشجوی دانشگاه علوم پزشکی شیراز از میان 4038 نفر دانشجو، با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب و با استفاده از روش پیمایش و پرسشنامه اطلاعات لازم از آن ها جمع آوری شد. تحلیل اطلاعات از طریق SPSS انجام گرفت و نتایج زیر حاصل شد: میان درآمد والدین و علاقه دانشجو به ورزش رابطه ای وجود ندارد. همچنین میان پول توجیبی دانشجو و علاقه به ورزش رابطه ای نشان داده نشده است. میزان علاقه دانشجویان رشته مدیریت و اطلاع رسانی به ورزش، بیشتر از سایر رشته هاست، سن دانشجو در علاقمندی به ورزش تاثیر ندارد، دانشجویان زن بیشتر به ورزش علاقمند هستند. میان میزان علاقمندی به ورزش در میان دو قوم فارس و ترک اختلاف قابل توجهی وجود دارد. بیشترین میزان فعالیت ورزشی به ترتیب به متولدین مرکز استان، روستا و شهر اختصاص دارد. کسانی که معتقد بودند به امکانات ورزشی خارج از دانشگاه دسترسی دارند. علاقمندی بیشتری به ورزش نشان می دهند. میان آگاهی از تاثیر جسمی و روانی ورزش و علاقمندی به ورزش رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. در مجموع، 5 متغیر بیشترین تاثیر را بر علاقمندی دانشجویان به ورزش دارد: آگاهی از تاثیر روانی ورزش، آگاهی از تاثیر جسمی ورزش، دسترسی به امکانات ورزشی خارج از دانشگاه، جنس پاسخگو و کفایت یا عدم کفایت امکانات ورزشی. "

بحث رابطه بالاخص رابطه میان خدا و انسان از مهم ترین دغدغه های دینداران محسوب می شود. از این روی مولانا جلاالدین بلخی جهت تحقق چنین نسبتی قائل به وجودهای مستقل، هم برای خدا و هم برای انسان است، تا قابلیت برقراری رابطه با یکدیگر را فراهم سازد. از این روی در آثار این عارف بزرگ بصورت مستمر و مداوم نسبت میان انسان و خدا مشهود است، خدایی که در عین تسلط بر همه هستی، خود را به گونه ای متجلی ساخته است که انسان بتواند با او نسبتی برقرار سازد و قادر باشد تا بی قیاس و بی تکیف و بی واسطه، خداوند را "تو" خطاب کند. نسبت میان انسان و خدا به دو بخش تقسیم می شود ، رابطه خدا با انسان و رابطه انسان با خدا. در این مقاله این نسبت بر اساس الگوی من و توی مارتین بوبر مورد بررسی قرار می گیرد. مولانا در برقراری رابطه انسان با خداوند قائل به مراتبی است که می توان آن را به چهار مرتبه تقسیم نمود. رابطه "من-آن" ، رابطه "من-او" ، رابطه "من- تو" و رابطه "من-من". رابطه "من-آن" پایین ترین درجه رابطه محسوب می شود که در آن بنده با نگاهی سود جویانه و از سر رفع حاجات، به برقراری آن می پردازد که پس از برطرف شدن نیاز، خداوند به فراموشی سپرده می شود. در رابطه "من-او" از نگاه سودجویانه فاصله می گیرد اما همچنان فاصله ها موجود است . رابطه "من-تو" فراتر از دو رابطه پیشین است؛ زیرا در این مرتبه رابطه ای صمیمی و نزدیک میان انسان و خداوند شکل می گیرد تا بدان جایی که عابد، معبود خود را "تو" خطاب می کند، این رابطه، نه از حیث رفع حاجات، بلکه از روی تقرب الی الله و وصال با محبوب شکل می گیرد، اما مراتب رابطه به اینجا ختم نمی شود و مرتبه ای بالاتر نیز قابل مشاهده است و آن رابطه "من-من" است؛ رابطه ای که در آن اندک فاصله موجود در "من-تو" نیز محو شده و انسان بی هیچ فاصله ای با خدای خود رابطه برقرار می سازد. تصویر چنین نسبتی را در اندیشه متفکران غربی همچون مارتین بوبر نمی توان مشاهده کرد؛ چه بسا نهایت نسبتی که برای انسان قائل هستند رابطه من- تو است، هرچند مارتین بوبر فیلسوف معاصر در بحث نسبت، گامی نو برمی دارد و کتاب کوچکش تحت عنوان من و تو سر لوحه بسیاری از متفکران هم عصر و پس از خود می شود اما دریافت مولانا چیز دیگر است.