درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳۸۱ تا ۴۰۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
۳۸۱.

جای نام های منسوب به محدوده سرپل زهاب از هزاره سوم پ.م تا اوایل دوران اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 313-360

کلیدواژه‌ها: گونه شناسی جای نام سرپل زهاب خلمن حلوان ولاشفر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶ تعداد دانلود : ۱۱۵
جای نام شناسی به عنوان شاخه ای از دانش نام شناسی به بررسی نام مکان ها و دلایل انتخاب آنها می پردازد. جای نام ها در آشکار ساختن اطلاعات موجود در یک منطقه از نظر تاریخی، جغرافیایی و زبان شناسی اهمیت فراوانی دارند. منطقه سرپل زهاب به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه ای که دارد همواره به عنوان یک منطقه حائل ارتباطی بین دشت های پست بین النهرین و ارتفاعات زاگرس مورد توجه بوده است. در شواهد باستان شناسی متعددی از جمله کتیبه ها، کودوروها، مهرها، نقشه های جغرافیایی و منابع مکتوب از زمان سلسله های قدیم سومر تا اوایل دوران اسلامی، از این منطقه با عناوین مختلف یاد شده است. خَلمَن، خالونیتیس، خالا، آلبانیا، حُلوان، حلح، بلاشفر و شاذفیروز از جمله نام های مرتبط با این محدوده جغرافیایی است. هدف از پژوهش حاضر در مرحله نخست بررسی جای نام های منسوب به این حوزه مکانی در ادوار مختلف و سپس ثبت و ضبط اطلاعات موجود در منابع متعدد به منظور تهیه جدول گونه-شناسی جای نام های این منطقه و ثبت رویدادهای سیاسی- فرهنگی مربوط به آن است که در نهایت به درک بهتر شرایط سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نوع استقرارهای این منطقه کمک می کند. نتیجه پژوهش پیشِ رو گویای این مسئله است که علاوه بر تنوع در جای نام های به کار برده شده برای این منطقه، شاهد گوناگونی و پویایی مذاهب متعدد در این محدوده جغرافیایی بوده و هم چنین بسیاری از فعالیت های سیاسی و عمرانی نیز در این محل انجام گرفته است. انگیزه و هدف انتخاب اغلب نام های منسوب به این منطقه قابل تشخیص نیست اما حاکمیت سیاسی و محیط جغرافیایی را می توان به عنوان مؤلفه های اصلی در این انتساب ها در نظر گرفت.
۳۸۲.

تطور وعظ از حقله های قصه خوانان تا مجالس واعظان از آغاز تا سده 6 قمری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ۱۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۵۴ 123 - 150

کلیدواژه‌ها: وعظ عام و خاص وعظ و واعظان حرفه ای خطبه خوانی قصه خوانی انتقال تعالیم اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶ تعداد دانلود : ۱۶۸
وعظ از اوایل دوره اسلامی از قالب های مؤثر در انتقال تعالیم و آموزه های اسلامی بوده است. واعظان با به کاربردن انواع شیوه های وعظ ، استفاده از آرایه های ادبی و بهره بردن از مضامین گوناگون، مجالس وعظ خویش را با جذابیت فوق العاده ای برگزار می کردند و اقشار گوناگون مردم و حکمرانان را به خود جلب کرده، شهرت فزاینده ای کسب می-کردند. این نوشتار با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی بران است، تا ابعاد وعظ را از لحاظ انواع ، شیو ه ها و اشکال وعظ گویی تا سده 6 ق بررسی کرده و آنگاه آشکار سازد که مفاهیم مرتبط با وعظ چه پیوند یا تفاوتی با یکدیگر داشته اند. یافته ها حکایت از آن دارد که وعظ باید در دو مفهوم عام و خاص مورد بررسی قرار گیرد، مفهوم عام آن از همان صدر اسلام وجود داشته و در قالب های گوناگونی مانند قصه خوانی، ذکر، خطبه خوانی و ... نمایان می شد اما در مفهوم خاص، وعظ و به تبَع، واعظان حرفه ای و ملقب به صفت «واعظ»، در حدود نیمه سده 3ق پدید آمد و تا سده 6ق بر آداب وعظ افزوده شد.
۳۸۳.

واکاوی حیات سیاسی خاندان رشیدیان در دوره پهلوی در چهارچوب نظریه بورژوازی کمپرادور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۲ 126 - 170

کلیدواژه‌ها: تاریخ معاصر ایران جناح بندی سیاسی راست گرایی و محافظه کاری بورژوازی کمپرادور رشیدیان ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۴۶
این مقاله ، با تمرکز بر کُنش های یک گروه راست گرا در ایرانِ معاصر یعنی خاندان رشیدیان ، درصدد واکاوی عملکرد سیاسی آن ها با هدف تبیین ماهیّت محافظه کارانه شان در حوزه سیاست داخلی کشور می باشد ، ازین رو ، پژوهش بر محور این سوال تدوین گردید که :محافظه کاری رشیدیان ها در عرصه سیاست داخلی در چه سطح و اندازه ای بوده و بر مبنای چه کُنش هایی قابل ارزیابی می باشد؟ در این راستا ، با استفاده از منابع کتابخانه ای بر مبنای گردآوری داده ها از اسناد ، مطبوعات و کتاب های تاریخی ، و شیوه پژوهش تحلیلی بر اساس نظریه قشربندی اجتماعی با تأکید بر خط مشی قشر بورژوازی کمپرادور در حوزه سیاست داخلی ، نویسندگان این سطور دریافتند که خاندان رشیدیان به مثابه سرمایه داران وابسته و به عبارتی دیگر بورژوا کمپرادور ، مبادرت به اتخاذ رویکردهایی در حوزه سیاسی نمودند که به طور -طبیعی آنها را به سمت محافظه کاری از نوع افراطی و شدید سوق داد. اقداماتی همچون تعامل با بخش هایی از فرودستان حاشیه نشین و اراذل واوباش شهری که به طور سنّتی محافظه کار ، مخالف اصلاحات در عرصه سیاسی بوده ، همکاری با رجال و گروه های سیاسی راست گرا به ویژه سیدّضیا که نه تنها ماهیّتی ارتجاعی در حوزه سیاسی داشته ، بلکه با انگلستان نیز در ارتباط بودند و در سوی دیگر ، تقابل با شخصیت های ملّی گرا همچون مصدّق ، تلاش برای دورنگه داشتن هسته اصلی قدرت یعنی شاه از نوک پیکان انتقادات جامعه با هدف حفظ ساختار سیاسی ، مبارزه با حزب توده که خواهان تغییرات رادیکال بودند ، و حتّی چالش جدّی با اصلاح طلبان تکنوکرات که درصدد تغییرات نسبی در ساختار حاکمیّت بودند ، نشانگر ماهیّت شدیداً محافظه کار رشیدیان ها و دارودسته آنان در عرصه سیاست داخلی داشت.
۳۸۴.

بازسازی جنبه هایی از زندگی اجتماعی و معیشتی شرق مازندران از هزاره چهارم تا دوم پیش از میلاد براساس کاربری سفال های یاقوت تپه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ۸ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲۸ ۹۴-۶۱

کلیدواژه‌ها: زندگی اجتماعی و معیشتی شرق مازندران یاقوت تپه هزاره چهارم تا دوم پیش ازمیلاد کاربری سفال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۳۹
تحلیل چرایی و چگونگی گردآوری مواد غذایی در جوامع انسانی گذشته، همواره یکی از محورهای اصلی پژوهش های باستان شناسی و انسان شناسی بوده است. این کار با استفاده از یافته های گوناگون باستان شناختی انجام می شود. یکی از داده های باستان شناسی که سهم به سزایی در تحلیل زندگی اجتماعی و معیشتی جوامع، به خصوص در دوره های پیش ازتاریخ دارد سفال است. در این پژوهش برای شناخت تغییرات، تحولات و وضعیت های اجتماعی و معیشتی شرق مازندران از هزاره چهارم تا هزاره دوم پیش ازتاریخ به مطالعه کاربری سفال های یاقوت تپه، حاصل از بررسی و کاوش محوطه های مرتبط در شرق مازندران پرداخته شده است. سفال ها، از نظر کاربرد به سه دسته تقسیم بندی شدند؛ این آثار شامل: ظروف آشپزخانه ای، ظروف ذخیره مواد غذایی و ظروفی با کاربردهای روزانه هستند. در این تقسیم بندی، متغیرهای گوناگون ازجمله خمیره، شیوه ساخت، روش پرداخت، تزئین و فرم درنظر گرفته شده اند. برای تحلیل ارتباط متغیرهای مذکور نیز، از آزمون کی-اسکوار استفاده شده است. به علاوه، ارتباط کاربری و فرم سفال ها با هر یک از لوکوس های کاوش نیز به کمک آزمون کراسکال-والیس بررسی شد. رخساره و ریخت اجتماعی و معیشت ساکنان یاقوت تپه و روند تغییرات آن از اواخر هزاره چهارم تا ابتدای هزاره دوم پیش ازتاریخ ازطریق طبقه بندی، گونه شناسی و تحلیل سفال ها و بازسازی شکلی و عملکردی برخی از آن ها، پرسش خاص، و نیز شرق مازندران، پرسش عام این پژوهش است. فرض بر آن است که این رویداد و چالش در شرق مازندارن که نقطه تلاقی فرهنگ های مختلف و دروازه ورود به دشت گرگان و آسیای میانه از یک سو و دامنه های جنوبی البرز مرکزی و دشت های شاهرود، دامغان و سمنان ازطریق دشت های میان کوهی است، جریان داشته و قابل مطالعه و بررسی علمی است. این مطالعه نشان داده که بین سفال های آشپزخانه ای و ظروف ذخیره مواد غذایی با برخی از لوکوس ها، ارتباط معناداری برقرار است؛ ولی، این ارتباط در ظروف دارای کاربردهای روزانه بسیار ضعیف است. یکی از نتایج مهم دیگر این مطالعه آن است که در اواسط استقرار در این تپه (هزاره سوم پیش ازتاریخ به بعد)، رفته رفته سفال های متنوع تری تولید شده اند؛ از این پس، استاندارد و قانونمندی خاصی در تولید سفال رعایت شده است. به علاوه، تنوع کاربری ظروف را می توان یکی از نشانه های افزایش تنوع رژیم غذایی ساکنان محوطه تلقی نمود؛ این امر می تواند یکی از دلایل و یا عوامل پیچیده تر شدن زندگی اجتماعی و معیشتی جامعه یاقوت تپه از هزاره سوم پیش ازتاریخ به بعد بوده باشد.
۳۸۵.

تأملی در چرخش سه وجهیِ مناسبات قدرت سیاسی در مکه (بازه زمانیِ پیش از ظهور اسلام تا رحلت رسول خدا(ص))(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال ۱۸ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۴۷ 49 - 78

کلیدواژه‌ها: مناسبات قدرت پیران سالاری پدرسالاری قریش رسول الله (ص) مکه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲ تعداد دانلود : ۴۰
در شکل گیری هر رویداد تاریخی یا پدیده اجتماعی متعلق به جامعه انسانی، مجموعه ای از عوامل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، روانی، زیستی و فرهنگی مؤثر هستند. ظهور اسلام در شهر مکه سرآغاز تغییر در نظام سیاسی و اجتماعی دوره جاهلیت برآورد شده و اسلام تولد تفکر و اندیشه ای بود که با استقرار آن در س اختار نظام قبیله ای، تحولی اساسی را در جامعه در پی داشت. هدف اصلی این پژوهش تأملی در چرخش سه وجهیِ مناسبات قدرت سیاسی در مکه است. به منظور تحقق چنین مطالعه ای و با مبنا قرار دادن نظریه گی روشه، براساس روشی تاریخی-تحلیلی، سؤال اساسی آن است که آیا نقش عوامل، شرایط و کارگزاران درگیر در مناسبات قدرت مکه در بازه زمانیِ پیش از ظهور اسلام تا رحلت رسول خدا(ص) بر چرخش از پیران سالاری به پدرسالاری و بالعکس، منشا اثر بوده است؟ و نحوه این اثرگذاری چگونه بوده است؟ در همین راستا فرضیه پژوهش آن است که مثلث عوامل، شرایط و کارگزاران تغییر در ساختار اداره عربستان وقت حد فاصل پیران سالاری و پدرسالاری، حرکتی آونگی داشته است. یافته های تحقیق نشان می دهد که در دوره ای که پدرسالار اقتدار کافی نداشت، شیوخ تیره های قدرتمند نقش مؤثری در تصمیم گیری های سیاسی قریش و بطون وابسته ایفا کرده و سیادت سیدسالاری پررنگ تر می شد. عمل به سنت های قبیله و اعتراف قبایل، خصوصاْ شیوخ آنها به قدرت، منزلت و شرف پدرسالار، سیادت پدرسالار را مشروعیت می بخشید. چنان که در مورد قصی، عبدمناف، هاشم و عبدالمطلب به وضوح دیده می شد. فرامین و دستورات آنها مورد تبعیت قرار می گرفت و برخی از رسوم ابداعی آنان چون سنت برای قبیله محفوظ ماند و بعد از مرگ پدرسالار نیز اجرا می شد. با این وجود، سیادت پدرسالار در مکه پایدار نماند و با ضعف پدرسالار، زمینه برای قدرت گیری دوباره خاندان ها و نظام شیوخیت فراهم شد.
۳۸۶.

بررسی پدیده تکدی در دوره ناصری؛ نمونه موردی ولایت گروس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۴ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۳۴) 38 - 63

کلیدواژه‌ها: فقر متکدیان تکدی قاجار گروس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳ تعداد دانلود : ۱۴۲
هدف: تکدی به عنوان یکی از تجلیات شایع فقر، ناشی از نابه سامانی های اقتصادی و اجتماعی است. این پدیده در دوره قاجار پیامدهای گسترده اجتماعی دَرپی داشت. در پژوهش حاضر براساس گزارش دولتی مهمی از دوره ناصری درباره گروه متکدیان در ولایت گروس، درصددیم تا پدیده تکدی و تحلیل ویژگی های گروه متکدیان (جنسیت، سن، شیوه های رفتاری) را بررسی کنیم و شماری از علل روی آوری دسته های متکدیان به این رویه را بازشناسی کنیم.روش / رویکرد: در این پژوهش برای شناسایی اطلاعات و تحلیل و پردازش آن در قالب مقوله های مربوط به این پدیده از شیوه تحلیل مضمون برپایه منابع کتاب خانه ای و اسناد بهره بردیم. پرسش محوری این پژوهش به وضعیت پدیده تکدی و ویژگی های گروه متکدیان در ولایت گروس مربوط است.یافته ها: تکدی در ولایت گروس در سنین مختلف وجود داشت. جامعه 36درصدی زنان متکدی نشانه شکنندگی خانواده های فرودستان دربرابر عامل فقر و روی آوری به تکدی است. ازسوی دیگر اقدام کارگزار دولت در تهیه و ارسال گزارش رسمی -که مستلزم جمع آوری اطلاعات متکدیان بوده است- نشان دهنده تعداد قابل توجه این گروه و دغدغه های حکومت محلی و شاید دولت مرکزی درباره آثار اجتماعی این امر (ازجمله اختلال در نظم و امنیت) بوده و به احتمال به چاره اندیشی دراین باره معطوف بوده است. البته برنامه خاصی از مقابله با تکدی و یا سامان دهی متکدیان در این ولایت در دست نیست.
۳۸۷.

بررسی شواهد کاربرد علوم غریبه در معماری جهان بر اساس متون تاریخ و جغرافیا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۶ بهار ۱۴۰۳ شماره ۵۹ 59 - 90

کلیدواژه‌ها: تاریخ و جغرافیا شواهد تاریخی طلسم علوم غریبه معماری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰ تعداد دانلود : ۱۳۹
از موضوعات مهم، چگونگی ارتباط و برهم کُنش فرهنگ معنوی و مادی است؛ معماری به مثابه فرهنگی مادی دامنه وسیعی دارد و گستردگی این دامنه سبب ارتباط آن با علوم متعددی شده است که برخی از آن ها زیرمجموعه علوم غریبه اند و نشان از تأثیر فرهنگ معنوی بر مادی دارد. این پژوهش در پی پاسخ به چگونگی کاربرد شاخه های مختلف علوم غریبه در مراحل مختلف شکل گیری معماری است و با هدف واکاوی بخشی از ارتباط علوم غریبه با معماری با استناد به متون تاریخ و جغرافیا نوشته شده است که از دید پژوهشگران دیگر مغفول مانده است؛ بنابراین، این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی تلاش دارد ارتباط معماری و علوم غریبه را از جنبه های گوناگون بررسی کند. یافته های پژوهش نشان می دهد که در مرحله پایه گذاری شهرها و بناها از علوم اختیارات نجوم (شاخه ای از هیمیا) و برای ساخت بنا از کیمیا، سیمیا، هیمیا، لیمیا و ریمیا استفاده شده است؛ همچنین در مرحله بهره برداری، از طلسمیات به مثابه عناصر الحاقی معماری در قالب حجاری، نقاشی و کتیبه استفاده می شده است. مستندات نشان می دهد از بین علوم غریبه، نقش طلسمیات در معماری و شهرسازی بیشتر از سایرین بوده است و عناصر الحاقیِ تصاویر و کتیبه ها از ابزار اصلی به کاررفته در فضاهای معماری بوده است که ساحران و طلسم سازان برای مقاصد متفاوتی مانند حفاظت، آبادانی و یا تسخیر افراد استفاده می کردند. این طلسم ها در قالب تصویر شامل نقوش انسانی، حیوانی، پرندگان، مخلوقات عجیب و تصاویر نجومی بوده است.
۳۸۸.

نگاهی به تاریخچه و تطول اچمیادزین و کارکرد آن در دوره حکومت قاجار بر اساس منابع تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۱۳ 83 - 103

کلیدواژه‌ها: تاریخچه تطول اچمیادزین قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۴ تعداد دانلود : ۱۱۲
اچمیادزین به عنوان یک نهاد دینی در تاریخ ارمنستان، یگانه عامل پیونددهنده مردم ارمنی و مانع ازهم پاشیدگی و واسطه امور فی مابین دولت قاجار و ارامنه ساکن در قلمرو جغرافیایی ایران گردید. به دلیل اعتمادی که از سوی ارامنه و دولت قاجار به اچمیادزین وجود داشت؛ این نهاد دینی مسیحی در طول دوره زمامداری شاهان قاجار درحل اختلاف و سامان دادن به مسائل ارامنه وآزادی مذهبی آن ها نقش مهم وکلیدی را بر عهده داشت. این پژوهش درصدد است با نگاهی تحلیلی به بررسی تاریخچه و تطول اچمیادزین درمنابع تاریخی بپردازد. لذا در پی پاسخ گویی به این سوال ها است: 1- اچمیادزین چه جایگاه و کارکردی در میان مردم وحکومت ها داشته است ؟ 2-دولت ها درسیر تغییر و تحول عنوان اچمیادزین چه نقشی داشته اند؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که اچمیادزین به دلیل داشتن اعتماد و جایگاه بالا از سوی ارامنه و دولت قاجار عامل اتحاد و عدم اضمحلال مردم ارمنی در طول تاریخ بوده است. عوامل متعددی باعث تحول در اطلاق عناوین مختلف به اچمیادزین بوده است. حکومت ها در تحول عنوان اچمیادزین نقش مهمی داشته اند.
۳۸۹.

نقد و معرفی کتاب زندگانی های محمد (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۱۳ 157 - 163

کلیدواژه‌ها: کشیا علی زندگانی ها محمد (ص) نقد و معرفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷ تعداد دانلود : ۹۴
کشیا علی[1]پژوهشگر آمریکایی و متخصص مطالعات اسلامی است که بر مطالعه فقه اسلامی، اخلاق، زنان، جنسیت و سیره  پیامبر (ص) تمرکز دارد. وی در حال حاضر استاد دانشگاه بوستون است. علی کتاب خود را با عنوان  زندگانی های محمد [2] در سال 2014 میلادی در انتشارات دانشگاه هاروارد و در 342 صفحه به چاپ رسانده است.کتاب شامل یک مقدمه و شش فصل است: «محمد تاریخی»، «پیامبر راستین»، «مسلمانان برجسته»، «همسر محمد»، «مادر مؤمنان » و «مرد روشن فکر». همچنین یک گاه شماری ساده از چهار رویداد که شامل هجرت به مدینه، جنگ بدر، جنگ احد و فتح مکه است، قبل از مقدمه کتاب آمده است. ازدواج پیامبر(ص) که در فصل چهار و پنج به آن پرداخته شده، بیشتر مباحث این کتاب را تشکیل می دهد. نتیجه گیری، پی نوشت ها، فهرست منابع، سپاسگزاری و ضمائم از موارد پایانی کتاب است. 
۳۹۰.

غازی گری نیروی دریایی در تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۸ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۲۹) 14 - 29

کلیدواژه‌ها: غزا غازیگری شهیدالبحر دریانوردی دارالصناعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷ تعداد دانلود : ۱۱۴
مفهوم غزا و جهاد از نظر مسلمانان جنگ در راه خدا در صحرا و بیابان بود. جهاد و غزا در دریا با گسترش فتوحات پیش آمد که سخت تر از خشکی بود. حکمرانان جهت ترغیب جهاد در دریا متوسل به احادیث و روایاتی شدند که می توانست آستانه تحمل و شجاعت مسلمانان را برای رویارویی با خطرات حوادث در دریا  بالا ببرد؛ در کنار این موضوع به منظور گسترش فتوحات دریایی ایجاد کارگاه های دریانوردی یا راه اندازی این کارگاه ها بعد از فتح بنادر و نیز دیوان هایی برای اداره نبردهای دریایی و نظارت بر مجاهدان دریا در دولت های اسلامی مورد توجه قرار گرفت. این پژوهش با بررسی امر غزا و جهاد در دریای مدیترانه تلاش کرده مسیر روشنی در درک اهمیت غازی گری و جهاد در دریا و تأثیر و نقش دولت های مسلمان در سواحل شرقی و جنوبی مدیترانه را بر این امر بررسی کند. دستاوردهای پژوهش حاکی از آن است که سختی نبرد در دریا،  نیاز به تسلیحات نظامی پیشرفته تر در دریا، تشویق شهادت در دریا و تأکید متون و روایات اسلامی در این زمینه محورهایی مورد تأکید از سوی دولت های مسلمان همجوار با مدیترانه برای امر غازی گری دریایی بوده است.
۳۹۱.

بررسی مقایسه ای عملکرد و برخورد بلشویک ها و پلیس جنوب با ایرانیان در دوران احمدشاه قاجار (با تأکید بر درگیری با عشایر تحت والی گری دکتر مصدق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۸ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۲۹) 47 - 59

کلیدواژه‌ها: بلشویک ها نهضت جنگل پلیس جنوب مداخلات نظامی احمدشاه قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰ تعداد دانلود : ۱۳۱
دولت بلشویکی روسیه پس از جنگ جهانی اول به مداخله نظامی در شمال ایران پرداخت و همزمان انگلیسی ها با تأسیس «پلیس جنوب» به گسترش فعالیت های نظامی خود در مناطق جنوبی ایران اقدام کردند. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی عملکرد و برخورد بلشویک ها و پلیس جنوب با ایرانیان را در این دوران بررسی می کند و به مقایسه تشابهات و تفاوت های هر یک می پردازد. پرسش اصلی پژوهش این است که چه تمایزاتی در شیوه های عملکرد بلشویک ها و پلیس جنوب در ایران وجود دارد؟یافته های پژوهش نشان می دهد که بلشویک ها در ظاهر به دنبال ایجاد همگرایی با ایرانیان بودند، اما در عمل بیشتر بر تبلیغ و اشاعه ایدئولوژی خود تأکید داشتند؛ و به جای توجه به خواسته های ملی و مذهبی ایرانیان، از مداخلات نظامی مستقیم و تعدیات اقتصادی و اجتماعی ابایی نداشتند. در مقابل، انگلیسی ها تلاش کردند تا با جذب نیروهای وفادار ایرانی در قالب پلیس جنوب و جلب نظر عشایر و والیان ایالات جنوبی، منافع خود را تأمین کنند و تا حد ممکن از مداخله مستقیم نظامی خودداری نمایند. این پژوهش نشان می دهد که هر دو طرف با رویکردهای متفاوتی به مسائل داخلی ایران پرداخته اند؛ بلشویک ها بیشتر بر نفوذ ایدئولوژیک تأکید داشتند، در حالی که انگلیسی ها سعی کردند از طریق همکاری با نیروهای محلی و ایجاد ساختارهای امنیتی، کنترل بیشتری بر اوضاع داشته باشند.
۳۹۲.

Compositional Study of Sassanian Silver Coins Using PIXE Technique Case Study: Hormizd IV of Coins(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۳, Issue ۲ - Serial Number ۱۰, August ۲۰۲۴ 17 - 27

کلیدواژه‌ها: Sassanian Hormizd IV Coins Silver PIXE Darabgerd Mint Iran

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۷ تعداد دانلود : ۱۰۴
Studying the elemental composition of coins does not only provide chemical information of the legal tender but provides insight into the manufacturing process, history, and economic state of the country during the minting year of the coins. The elemental composition of some Sassaian coins spanning from the years 582 to 591 AD have been analyzed using PIXE at the Bubansor physical lab of India and metallic the elements Ca, Fe, Cu, Ag, Au, and Pb were observed. The result The study of elemental composition of silver coins in Iran under the Sassanian period can help to explain the locations and identification of coins' mines. By determining not only major but also minor and trace element concentrations, the coin's compositions were used to deduce information both on the economic conditions under the different reigns. The aim of this work is to study the chemical composition of some Hormizd IV coins to show the economic situation and find any relation between the mines used for the extraction of silver and the actual silver coins minted at that time. Using the PIXE technique, the show that Hormizd IV king used almost Cerussite mines for their coins and are brought to light valuable information about the economy of the time.
۳۹۳.

مطالعه تطبیقی پیرامتن های دیداری در آستانه ورودی سه شاهنامه بایسنقری، ابراهیم سلطان و محمد جوکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال ۲۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۶ 365 - 384

کلیدواژه‌ها: پیرامتنیت شاهنامه بایسنقری شاهنامه ابراهیم سلطان شاهنامه محمد جوکی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶ تعداد دانلود : ۹۸
زمینه/هدف: نگاره های شاهنامه های عهد تیموری دربردارنده جنبه های هنری ویژه ای هستند که از حیث نشانه شناسی بصری و کلامی به تفاوت های معناداری منجر می شوند. هدف از پژوهش حاضر بررسی تفاوت های بین پیرامتن های دیداری و صفحات آغازین و نقش آن ها در خوانش متن اصلی بر مبنای سه شاهنامه بایسنقری، ابراهیم سلطان و محمد جوکی است.روش/رویکرد: به منظور دستیابی به تأثیر پیرامتن های تصویری در خوانش متن، از دیدگاه ژرار ژنت، با استفاده از رویکرد ترامتنیت گونه پیرامتنیت و روش توصیفی-تطبیقی بهره گرفته شده است.یافته ها/نتایج: دوره تیموری از جمله ادواری است که بیش از سایر دوره ها شاهنامه به صورت گسترده ای در آن دوره مصور شده است؛ از این رو سه شاهنامه مصور بایسنقری، ابراهیم سلطان و محمد جوکی حاصل این دوره است. آنچه در این شاهنامه ها مورد توجه است، علاوه بر مصورسازی متن شاهنامه، تصاویر موجود در صفحات آغازین یا آستانه ورودی متن اصلی است. از آنجایی که هر متن، به وسیله پیرامتن ها با ذهن مخاطب و جهان بیرون ارتباط برقرار می کند، شاهنامه ها قابلیت بررسی پیرامتن را دارا می باشند، زیرا دارای ویژگی های شاخص هستند. پیرامتن های شاهنامه های ابراهیم سلطان و بایسنقری شامل نگاره هایی از شکارگاه، بار عامِ شاهِ و سفارش دهنده است، در حالی که شاهنامه محمد جوکی فاقد پیرامتن است و با نگاره ای از فردوسی و شعرای غزنین آغاز می شود. با تحلیل و بررسی پیرامتن ها و متن های آغازین سه شاهنامه، می توان به این نتیجه رسید که نقش شاه در شکارگاه یا بار عام در پیرامتن علاوه بر آن که به جایگاه سفارش دهنده یا حامی اشاره می کند، به عنوان عامل نشان دهنده موقعیت شاه یا حکمران در جامعه از منظر نگارگر، بر متن اصلی نیز حاکم است.
۳۹۴.

تصویر دین و دولت ایرانی در کتاب "سرگذشت حاجی بابای اصفهانی"(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال ۱۸ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۸ 144 - 167

کلیدواژه‌ها: استعمار دین دولت خانواده سرگذشت حاجی بابا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۴۸
کتاب انتقادی «سرگذشت حاجی بابای اصفهانی» را جیمز موریه نوشت و میرزا حبیب اصفهانی (بِنی) ترجمه کرد. در این کتاب مردم، گروه ها و جامعه مورد نقد قرار گرفته و به طورکلّی بخش مهمی از آن، به انتقادهای اجتماعی (به ویژه سه نهاد دین، دولت و خانواده ایرانی) اختصاص یافته است. در این مقاله، با عنایت به اهداف استعماری انگلیس در ایران و نقش موریه در دولت انگلیس، و به شیوه توصیفی تحلیلی به دیدگاه او درباره سه نهاد مذکور در جامعه ایران پرداخته شد. نتایج نشان می دهد که در کتاب موریه، این هر سه نهاد مهم در ایران متلاشی هستند؛ دین دستاویزی برای کسب قدرت و ثروت است. دولت و کارگزاران و عُمّالش گرفتار رشوه، ظلم و ستم، ساده لوحی و نادانی هستند. نهاد خانواده نیز آلوده است و همدلی و همکاری در آن وجود ندارد.
۳۹۵.

علل گسترش تراجم نگاری شیعی در عصر قاجار، مطالعه موردی: کتاب قصص العلما اثر میرزا محمد تنکابنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال ۱۸ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۸ 168 - 193

کلیدواژه‌ها: تراجم نگاری قاجار تشیع قصص العلما تنکابنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۳۷
تراجم نگاری از شاخه های مطرح تاریخ نگاری در جهان اسلام است که به شرح-حال طبقات مختلف جامعه می پردازد؛ در دوره ی قاجار به دلیل رشد کمی و کیفی علمای شیعه و کمبود تراجم شیعی به مقوله تراجم نگاری شیعی توجه ویژه ای شد؛ از جمله این تراجم قصص العلما محمد تنکابنی است که از تراجم مشهور این دوره محسوب می شود؛ از این رو مقاله حاضر با روش توصیفی – تحلیلی به شیوه کتابخانه ای بر مبنای این سؤال ها سامان یافته است که علل گسترش تراجم نگاری شیعی در دوره قاجار چیست و چه تغییراتی از جنبه ساختاری و شکلی داشته است؟ و تنکابنی در قصص العلما با چه رویکردی به شرح حال علما شیعه پرداخته است؟ داده های پژوهش، نشانگر این است که تراجم نگاری شیعی در این دوره به طور ویژه ای مورد توجه قرار گرفته و با بهره گیری از نثر فارسی، روان نویسی و پرهیز از اصطلاحات دشوار، نوآوری در شیوه بیان مطالب و خاطره نویسی نوین و تکمیل و تتمیم تراجم پیشین با حفظ ساختار گذشته تغییراتی جزئی داشته است؛ و تنکابنی ضمن بیان حکایاتی که شاکله اصلی قصص العلما است با رویکردی غیر انتقادی به شرح حال علمای شیعه پرداخته است و علاوه برآن به مسائل دینی، سیاسی و اجتماعی اشاره کرده است؛ از این رو باید تراجم نگاری دوره قاجار را با این ویژگی ها نسبت به تراجم نگاری پیشینیان در روند تکمیل نه در دوران گذار خواند.
۳۹۶.

در جستجوی اصلاحات، بررسی سرمقاله های روزنامه ایران در زمستان 1297 شمسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۵ 233 - 259

کلیدواژه‌ها: ایران جنگ جهانی اول اصلاحات روزنامه ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۳۳
در بررسی سرمقاله های روزنامه ایران در زمستان 1297 شمسی توجه نویسندگان به ضرورت و روند اصلاحات در ایران چشمگیر است. باید در نظر داشت که جنگ جهانی اول آثار عمیقی بر ایران گذاشت. از هم گسیختن سازمان سیاسی و اداری، عوارض قحطی و بیماری، تضعیف زیرساخت های اجتماعی و اقتصادی همه و همه شرایط را بحرانی ساخته بود. در سال های پس از جنگ ضرورت انجام اصلاحات درمیان سیاستمداران جامعه احساس می شد، اما طرح و نقشه ای برای این کار وجود نداشت. از سوی دیگر تشکیل نشدن مجلس چهارم به عنوان محلی برای گفتگو و تصمیم گیری برای آینده ایران، بر مشکلات می افزود. افراد و گروه های مختلف امکان ارائه نظرات گوناگون خود را نداشتند. در این میان روزنامه ایران به عنوان رسانه نیمه رسمی دولت باب گفتگو در این زمینه را گشود. در زمستان 1297 شمسی (1919 میلادی) این روزنامه از صاحب نظران مختلف درخواست کرد تا پیشنهاد خود برای اصلاحات ضروری در ایران را مطرح کنند. نُه متن طولانی و خلاصه از جانب صاحبان دیدگاه های مختلف در این روزنامه به چاپ رسید؛ که مبنای اصلی این پژوهش است. در این راستا با بررسی این متن ها و دسته بندی مفاهیم مطرح شده در آنها، در پی آن هستیم تا روشن کنیم نخبگان جامعه در آن برهه از زمان ایجاد تغییر در چه جنبه هایی را لازم می دانستند و اولویت را در کدام موضوعات در نظر می گرفتند. این پژوهش با روش تحقیق کیفی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی بر محتوای این مقالات و نیز چند متن همزمان با آن ها نشان می دهد که از نظر صاحب نظران اولویت با انجام اصلاحات در سازمان اداری و نیز بهبود عملکرد اقتصادی در زمینه تجارت و تولید کشاورزی بوده است.
۳۹۷.

بررسی عوامل مؤثر بر تحولات تاریخی قلعه ها در آذربایجان عصر ناصری (نمونه موردی: قلعه بدلبو ارومیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۸ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیاپی ۳۰) 64 - 77

کلیدواژه‌ها: ریخت شناسی قلعه بدلبو قاجار ارومیه معماری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴ تعداد دانلود : ۴۶
باتوجه به موقعیت مرزی شهر ارومیه شاهد ساخت قلعه های متعدد در اطراف شهر در دوره های مختلف می باشیم. یکی از قلعه های شهر ارومیه قلعه بدلبو است. این پژوهش کیفی با استفاده از روش تحقیق تفسیری- تاریخی و توصیفی-تحلیلی انجام شده است. این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال است که ریخت شناسی قلعه بدلبو ارومیه در دوران قاجار به چه صورتی بوده و چه عواملی بر ساخت آن تأثیر گذار بوده است؟ نتایج حاکی از این است که قلعه بدلبو ارومیه در دوره قاجار، از بناهای حاکم نشین محلی بوده که اداره ی آن تحت نظر خاندان افشار بوده است. این مجموعه به دلیل جلوگیری از حمله اشرار، نظارت بر مالکین و بهره برداری از قابلیت های کشاورزی و اخذ عوارض از ایلات ساخته شده است. ویژگی های معماری این قلعه عبارتند از: استفاده از حیاط مرکزی برای مجموعه، استفاده از باروی خشتی با تعبیه کنگره هایی بر روی آن، استفاده از برج دفاعی، داشتن کاربری حکومتی و مسکونی، برونگرا بودن کوشک اربابی و اشرافیت آن بر مناظر اطراف، استفاده از عناصر معماری غربی مانند قوس های نیم دایره ای، سقف شیروانی و شومینه در کوشک، ساخت برج های دو طبقه چند ضلعی، استفاده از ایوان با ستون های چوبی و استفاده از نمای آجری در بنا.
۳۹۸.

نقش چریک های فدایی خلق در تبدیل مسئله ارضی به مسئله ملی در غائله گنبد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۴ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۳۳) 126 - 150

کلیدواژه‌ها: مسئله ارضی انقلاب اسلامی سازمان چریک های فدائی خلق مسئله ملی غائله گنبد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۶ تعداد دانلود : ۸۲
سازمان چریک های فدایی خلق ایران به عنوان گروهی مبارزاتی با ایدئولوژی چپ مارکسیستی که خود را در گرفتن سهم مناسبی از قدرت سیاسیِ پس از پیروزی انقلاب ناکام می دید، از فترت به وجودآمده از زمان سقوط رژیم پهلوی تا تثبیت جمهوری اسلامی استفاده کرد و توانست با ایجاد سازمان هایی با ایدئولوژی مارکسیستی و تمایلات جدایی طلبانه در منطقه ترکمن صحرا، بخشی از فعالان و مردم ناراضی منطقه ترکمن صحرا را به سمت غائله ای سوق دهد که به دو جنگ معروف گنبد در سال های ابتدایی انقلاب ختم شد. هدف: روشن کردن ریشه های اقتصادی غائله گنبد و چگونگی دگردیسی آن به سمت مطالبات جدایی طلبانه و قوم گرایانه توسط چریک های فدایی خلق. دستاوردهای این پژوهش که با روش درون نگر و براساس فهم انگیزه های درونی عوامل دخیل در غائله گنبد انجام شده است حاکی است که انباشت نارضایتی تاریخی مردم منطقه گرگان و دشت (دشت های باز اطراف گرگان) و ترکمن صحرا از مسئله ارضی و غصب زمین های حاصلخیز کشاورزی شان در سال های متمادی، خصوصاً در دوره پهلوی، سبب بدبینی آن ها به حکومت های مرکزی و تمایلات گریزازمرکز بین آن ها شده بود. شرایط دوسویه مسئله ارضی و تمایلات گریزازمرکزِ قوم ترکمن، با شرایط مبارزاتی ایده آل در آموزه های چپ جهانی یعنی «حرکت از مسئله ارضی به مسئله ملی» در جوامع دهقانی، کاملاً منطبق بود و سازمان چریک های فدایی خلق نیز به عنوان یک سازمان مبارزاتی کمونیستی در ایران به آن پایبند بود و همین عامل کلید فهم چرایی و چگونگی حضور سازمان در غائله گنبد است.
۳۹۹.

بررسی مؤلفه های امید در دو شخصیت گیو و کاموس کشانی از شاهنامه فردوسی بر اساس نظریه اسنایدر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال ۲۳ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۴۵ 277 - 297

کلیدواژه‌ها: شاهنامه امید اسنایدر گیو کاموس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۸ تعداد دانلود : ۱۵۱
شخصیت پردازی به عنوان یکی از مهم ترین شاخصه های روایتگری، نقش مهمی در ماندگاری و برجستگی آثار داستانی ایفا می کند. شخصیت ها زیربنای اصلی هر سازه داستانی هستند و هر چه نویسنده بتواند شاکله داستان خود را بر روی پایه های شخصیتی استوارتری بنا کند، می تواند به جادوانگی اثرش امیدوارتر باشد. در میان آثار کلاسیک ادبیات جهان، شاهنامه فردوسی اثری است که فراتر از آثار هم رده خود به عناصر داستان نویسی اهمیت داده و حتی در بسیاری از موارد به معیارهای امروزی روایتگری پهلو می زند. شخصیت های این اثر بزرگ ادبی، ویژگی های اجتماعی، روانی و فردی منحصر به فردی دارند که آنها را به قهرمانانی چندبُعدی تبدیل کرده اند. با توجه به ماهیت حماسی شاهنامه، امید و نیروی انگیزه یکی از مؤلفه های روانی و روحی کاربردی است که حضورش به عنوان نیروی محرکه و پیش برنده برای اهداف حماسی در شخصیت ها احساس می شود. در پژوهش حاضر، به بررسی مؤلفه امید با تکیه بر نظریه اسنایدر در دو شخصیت گیو و کاموس که از نظر رفتاری کاملاً با یکدیگر تفاوت دارند و ویژگی های مثبت و منفی شخصیتی در آنها بارز است، پرداختیم. تفکر هدف، تفکر گذرگاه و تفکر عامل مؤلفه های این بررسی هستند و در نهایت نتایج بررسی های این مقاله نشان می دهد که طبق نظریه اسنایدر، مؤلفه امید با همه ابعاد پیچیده روانشناختی آن، اصلی ترین عامل محرک و پیش برنده این دو شخصیت برای خلق صحنه های حماسی و قهرمانی است. تفکر هدف و عامل در شخصیت گیو خود را به روشنی می نمایاند و در نتیجه بُعد انگیزشی امید در او غعالانه عمل می کند.
۴۰۰.

شهرنشینی مفرط، عاملی در ایجاد بحران عصر مفرغ پایانی در شرق ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ۸ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۰ ۶۱-۳۵

کلیدواژه‌ها: بحران عصر مفرغ مفرغ پایانی شهرنشینی مفرط شرق ایران افول استقرارها و تمدن ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹ تعداد دانلود : ۷۹
یکی از واقعیت هایی که در بافت های باستان شناختی مربوط به اواخر عصر مفرغ دیده می شود، ترک و یا کوچک شدن بیش از اندازه محوطه ها است. بسیاری از محوطه ها و سکونتگاه های فلات ایران و خارج از فلات ایران در پایان عصر مفرغ به صورت ناگهانی و غیرمنتظره دچار فروپاشی شدند و یا روند رو به رشد این جوامع متوقف شده است. پژوهشگران عوامل متعددی ازجمله: سیل، زلزله، مهاجرت اقوام تازه وارد و... را برای این رخداد درنظر گرفته اند که به این عوامل می توان تأثیر عاملی چون «شهرنشینی مفرط» را نیز اضافه کرد که چندان به آن پرداخته نشده است. متعاقب شهرنشینی مفرط چالش هایی از قبیل: تغییرات گرمایی منطقه ای، تخریب زیستگاه و تنوع زیستی و اکوسیستم به عنوان عواملی شتاب دهنده در بحران های این دوره، می توانسته وخامت شرایط را بیشتر کند و پرسش اصلی این پژوهش بررسی شواهد و میزان و چگونگی اثرگذاری این عوامل در ایجاد بحران های عصر مفرغ پایانی است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که پس از افزایش جمعیت در مراکز شهری با توجه به عدم برنامه ریزی اداری برای کنترل شرایط ناشی از شهرنشینی متراکم و درنتیجه برهم خوردن نظم محیطی و توازن طبیعی، جامعه به صورت یک سیستم پایدار سعی در بازگرداندن شرایط طبیعی کرده که این سعی، در برگشتن به توازن به صورت های مختلف هم چون تصمیم به ترک استقرارگاه های بزرگ و حرکت به سمت نواحی حاشیه ای و پیرامونی دارای منابع غذایی و آبی کافی بروز کرده است. شواهد این رخداد در مناطقی مانند: مرو، بلخ شمالی و جنوبی و نواحی دوآب در شرق سند دیده می شود؛ در برخی موارد نیز بحران در جوامع بیشتر شده و به صورت مشکلات جدیدتر هم چون قحطی و بیماری های همه گیر و جدال های بین منطقه ای و مواردی از این دست بروز کرده که منجر به فروپاشی جوامع شده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان