علوم و فنون مدیریت اطلاعات

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی سیر تاریخی انتشار مقالات فارسی در زمینه ی خدمات و منابع مرجع است. روش: این پژوهش مروری است و به روش کتابخانه ای و با استفاده از تحلیل محتوا انجام گرفته است. عبارت ها و کلیدواژه های مرتبط با خدمات و منابع مرجع در مجلات و پایگاه های علمی ایران در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی مورد جست وجو قرار گرفت. تعداد 75 مقاله شناسایی و بر اساس این دو موضوع تنظیم شدند. یافته ها: نخستین مقاله در سال 1355 منتشر شد و سپس تا سال 1371 مقاله ای منتشر نشد. دهه ی 1380 با انتشار 44 مقاله دوران شکوفایی بزرگ است و مفاهیمی مرتبط با ارزیابی و بازاریابی فرایند و محصولات خدمات مرجع کتابخانه ها نیز مطرح می گردد. سال 1387 را با 11 مقاله می توان سال پربار و سال خدمات دیجیتالی قلمداد نمود. در دهه ی نود، توجه به کاربران و نظام های اطلاعاتی و نقد کتاب از جایگاه بالاتری برخوردار است. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش ضمن نشان دادن نقاط قوت و ضعف وضعیت موجود، می تواند به پی بردن به فرصت ها و پر نمودن شکاف های موجود در حوزه خدمات و منابع مرجع کمک کند، و همانند نقشه راه پژوهشگران، مؤلفان و ناشران عمل کند.

هدف: هدف از پژوهش حاضر تعیین میزان تطابق قابلیت های نرم افزار کتابخانه ای سامان (سامانه سامان) با مدل ذهنی کتابداران کتابخانه های عمومی است. روش: این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش اجرا به صورت پیمایشی با رویکرد توصیفی - تحلیلی صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش 220 کتابدار شاغل در نهاد کتابخانه های عمومی استان خراسان رضوی هستند که از سامانه سامان استفاده می کنند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه گیری تصادفی ساده، 141 نفر برآورد شد که 130 نفر به پرسشنامه پاسخ دادند. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش، پرسشنامه ای محقق ساخته است. سنجش میزان پایایی ابزار گردآوری داده ها، با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (827/0) مورد تأیید قرار گرفت. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که میزان تطابق قابلیت های سامانه سامان با مدل ذهنی کتابداران (سطح انتظار) 934/3 است. در این بخش کمترین میانگین مربوط به قابلیت های صفحه نمایش اطلاعات با میانگین 8/3 است. همچنین بیشترین میانگین مربوط به قابلیت های بخش امانت است که میانگین 423/4 را کسب کرده است. نتیجه گیری: نتایج آزمون فرضیه ها نشان داد بین میزان تطابق قابلیت های سامانه سامان با مدل ذهنی کتابداران برحسب هیچ کدام از چهار ویژگی جنسیت، میزان تحصیلات، رشته تحصیلی و سابقه کار تفاوت معنی داری وجود ندارد. در نهایت مشخص شد که قابلیت های سامانه سامان تا حد زیادی مطابق با مدل ذهنی کتابداران طراحی شده است.

هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی و دسته بندی محورهای پژوهشی مهم در علم اطلاعات و دانش شناسی و سنجش میزان اهمیت آن ها به منظور تعیین اولویت های پژوهشی در این رشته است. روش/ رویکرد: پژوهش حاضر از نوع نظری- کاربردی و روش پژوهش سندی- تحلیلی و پیمایشی است. جامعه ی پژوهش حاضر شامل اساتید و دانشجویان مقطع دکتری در رشته ی علم اطلاعات و دانش شناسی در دانشگاه های تهران، خوارزمی، الزهرا، فردوسی مشهد، شیراز، اصفهان و شهید چمران اهواز در سال تحصیلی 95-1394 هستند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون) استفاده شده است. یافته ها: پس از مرور متون، 120 موضوع پژوهشی شناسایی و در 22 محور کلی دسته بندی شدند. در میان محورهای پژوهشی شناسایی شده، اولویت های پژوهشی از دیدگاه جامعه ی مورد بررسی شامل «فناوری اطلاعاتی و ارتباطی»، «آموزش در علم اطلاعات و دانش شناسی»، «مطالعات مربوط به کاربران»، «پژوهش در علم اطلاعات و دانش شناسی»، «نیازها و رفتارهای اطلاعاتی» و «کتابخانه های مجازی» هستند. نتیجه گیری: نتایج بیانگر آن است که موضوعات تازه و کاربردی و موضوعات مرتبط با فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی نسبت به موضوعات سنتی و مباحث نظری، برای انجام پژوهش های آینده در این رشته دارای اولویت بیش تری هستند.

هدف: پژوهش حاضر به تعیین رابطه پنج عامل بزرگ شخصیتی با رضایت شغلی کتابداران شاغل در کتابخانه های دانشگاه علوم پزشکی ایران می پردازد. روش پژوهش: پژوهش حاضر پیمایشی، از نوع توصیفی- تحلیلی بود. ابزارگرد آوری اطلاعات دو پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیتی و رضایت شغلی که بین 75 نفر از کتابداران شاغل در کتابخانه های دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال 1395 به روش سرشماری انتخاب شده بودند توزیع شد که فقط 66 نفر تمایل به پاسخگویی داشتند. داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی در نرم افزار SPSS نسخه 23 تحلیل شد. یافته ها: از بین پنج عامل بزرگ شخصیت دو عامل تجربه گرایی و روان رنجورخویی (به ترتیب با 31/41 و 42/41) کمترین و وجدان گرایی (با 84/49) بیشترین میانگین ها را کسب کردند. میان ابعاد رضایت شغلی تمامی ابعاد کار، سرپرست، ارتقا و همکاران با میانگین بالاتر از 3 از حد متوسط بالاتر و تنها رضایت شغلی کتابداران در بعد پرداخت حقوق و مزایا کمتر از حد متوسط ذکر شده بودند. یافته ها نشان داد عامل روان رنجورخویی در ابعاد کار و سرپرست، عامل برون گرایی در بعد همکار، عامل توافق پذیری در بعد کار، عامل وجدان گرایی در ابعاد کار و ارتقاء، عامل تجربه گرایی در بعد ارتقاء ارتباط مثبت و معنی داری دارند. با افزایش سطح تحصیلات و سابقه شغلی میزان روانرجورخویی کتابداران افزایش می یافت. نتیجه گیری: به طور کلی پنج عامل بزرگ شخصیت می توانست به عنوان یک پیشبینی کننده قوی برای رضایت شغلی کتابداران پزشکی عمل کند.از این ر و پرداختن به ویژگی های شخصیتی مهم افراد می توانند در گزینش آن ها برای شغل کتابداری در کتابخانه های پزشکی و تصدی سمت های مختلف مورد استفاده قرار گیرد.

هدف از انجام این پژوهش بررسی و مقایسه رابط کاربری در نرم افزار جامع کتابخانه ای کد منبع باز کوها و نرم افزارهای پارس آذرخش، کاوش و نوسا از منظر رهیافت کاربر مداری می باشد. پژوهش حاضر پژوهشی کاربردی است که به روش پیمایشی انجام شده است. برای اجرای این پژوهش از طریق سرشماری تعداد کتابدارانی که با رابط های کاربری نرم افزارهای مورد مطالعه در دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، دانشگاه علوم پزشکی شیراز و کتابخانه عمومی شهرک بعثت ماهشهر آشنا بودند، مشخص گردید. از پرسشنامه کوییس با اعمال تغییرات مورد نیاز جهت جمع آوری اطلاعات استفاده شد. یافته ها نشان داد که وضعیت عوامل مطرح در رابط های کاربری نرم افزارهای مورد مطالعه (به جز عامل راهنما که در وضعیت ضعیف قرار داشت) از دید کتابداران در وضعیت متوسطی قرار دارند. در بررسی میزان رضایت مشخص شد در تمامی نرم افزارها بیشترین رضایت مربوط به صفحه نمایش و کمترین میزان رضایت مربوط به عامل راهنما است. همچنین تفاوت بین دیدگاه های کتابداران استفاده کننده از رابط های کاربری نرم افزارها در عامل صفحه نمایش معنی دار بوده است. بررسی رابط های کاربری نرم افزارهای پارس آذرخش، کاوش، کوها و نوسا نشان داد که از دید کتابداران این نرم افزارها دارای چه نقاط ضعفی هستند. همین امر می تواند به طراحان در طراحی رابط کاربری کاربرپسندتر کمک نماید.

هدف: هدفِ پژوهش بررسی دیدگاه کاربران کتابخانه ها به مطالعه در محیط اینترنت است. روش: پژوهش از نوع توصیفی و تحلیلی و به روش پیمایشی انجام شده است. نمونه گیری به روش تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انجام شده است. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه است که بین382 نفر از کاربران کتابخانه های عمومی استان آذربایجان غربی توزیع شد و داده ها با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس تجزیه و تحلیل گردید. یافته ها: بیشترین استفاده کاربران از اینترنت به منظور دریافت اطلاعات در زمینه علمی با میانگین 4/07 است. از دید کاربران بیشترین مزیت مطالعه منابع علمی در اینترنت به جای کتابهای متنی(چاپی)، سرعت زیاد دسترس پذیری به اطلاعات با میانگین 4/00 است. وجود منابع اطلاعاتی بیشتر، امکان ذخیره روی رایانه، آسان دریافت کردن منابع بیشترین مزیت مطالعه منابع غیرعلمی موجود در اینترنت به جای کتابهای چاپی است. تاثیر مطالعه اینترنتی بر هوشیاری کاربران از نظر داشتن نگرش مثبت به خود، تسلط بر محیط و ایجاد روابط مثبت با دیگران نسبت به سایر گویه ها مورد بررسی بیشتر است. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش برای مدیران کتابخانه ها جهت برنامه ریزی به منظور دسترسی و استفاده بهتر کاربران از اینترنت مفید است.

هدف: هدف پژوهش حاضر این است که به بررسی قابلیتهای آموزشی و پژوهشی گوگل پلاس، به عنوان یک رسانه اجتماعی، از دیدگاه مدرسان علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران بپردازد. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی بود. جامعه آماری، مدرسان حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران بودند که از شبکه اجتماعی گوگل پلاس استفاده می کنند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته ای بود و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی و نرم افزار آماری اس پی اس اس استفاده شد. یافته ها: پژوهش حاضر نشان داد که بیشتر مدرسان علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران نوشته های فردی خود را به اشتراک می گذارند. پس از این موارد بیشترین استفاده مربوط به تصاویر (3/36 درصد) و اشتراک مقاله ها و پیوند به یک وب سایت (3/33 درصد) است. بیشتر پاسخگویان مورد بررسی عقیده دارند (7/66 درصد) اعتقاد دارند گوگل پلاس محیط مناسبی برای این کار دارد. نتیجه گیری: استفاده از شبکه های اجتماعی، به خصوص گوگل پلاس، باعث تسهیل ارتباط بین دانشجو و استاد، دانشجویان با یکدیگر و استادان با هم می شود. در این محیط، اشتراک و اشاعه دانش تسهیل می شود و امکان یادگیری دانشجویان، افزایش خواهد یافت.